فائزه قضاوی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری منظر، دانشگاه تربیت مدرس
مهدی حقیقت بین - استادیار گروه معماری، دانشگاه تربیت مدرس
مجتبی انصاری - دانشیار گروه معماری، دانشگاه تربیت مدرس

خاطرات جمعی در پی رویدادها و اتفاقات مشترک میان افراد شکل می گیرند و می توانند در تقویت هویت یک مکان موثر باشند. در مقیاس بزرگتر این مهم با هویت شهر و به دنبال آن افزایش حس تعلق شهروندان نسبت به شهر نسبت مستقیم دارد. بنابراین حفظ این خاطرات نقش مهمی در تداوم حضور افراد در یک مکان خواهد داشت. رودخانه های شهری نقش بسیار پررنگی در شکل گیری منظر شهرها و هویت بخشی به آن ایفا می کنند. رودخانه زاینده رود در شهر اصفهان به عنوان یک رود دایمی از جنبه های مختلف کالبدی، عملکردی و معنایی همواره دارای اهمیت بوده است. از آنجا که این رودخانه در سال های گذشته دچار خشکی های فصلی شده است، تاثیرات بسیاری هم از جنبه های عینی و هم جنبه های ذهنی بر شهر و شهروندان گذاشته است. این پژوهش به منظور دستیابی به نقش رودخانه زاینده رود در خاطرات جمعی شهروندان و بررسی آثار ناشی از خشکی این رودخانه، بر روند شکل گیری این خاطرات صورت گرفته است. در این راستا ابتدا ابعاد و معیارهای موثر در خاطره انگیزی و عوامل حفظ و تقویت آن بررسی شده و در ادامه با استفاده از مطالعات میدانی و مصاحبه به بررسی نقش زاینده رود در خاطرات جمعی شهروندان از سه جنبه کالبدی، فعالیتی و معنایی پرداخته شده است. از آنجا که هر سه این ابعاد در گذشته در ارتباط مستقیم و یا غیرمستقیم با آب تعریف شده بودند، اکنون به علت عدم وجود جریان دایم آب، تصویر شکل یافته از منظر رودخانه در هر سه جنبه در ذهن شهروندان متفاوت از گذشته بوده و نقش آب در حال کمرنگ شدن است. نتایج حاصل شده حاکی از آن است که خاطرات جمعی شهروندان از رودخانه و منظر آن در حال تغییر بوده و هویت رودخانه و شهر با تهدیدی جدی روبروست.

تصویر ذهنی، خاطره جمعی، منظر شهری، زاینده رود، خشکسالی