روح اله امینی - دانشیار، اکوفیزیولوژی دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
میثم شمایلی - دانش آموخته کارشناسی ارشد، اکوفیزیولوژی دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
عادل دباغ محمدی نسب - استاد گروه ، اکوفیزیولوژی دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

به منظور بررسی عملکرد و مزیت کشت آفتابگردان (Helianthus annuus L.) به صورت مخلوط دو و سه گونه ای با سویا (Glycine Merrillmax (L.) ) و ذرت (Zea mays L.) آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز در سال زراعی 90-1389 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با شش تیمار و سه تکرار به اجرا درآمد. تیمارها شامل کشت های مخلوط جایگزینی به صورت کشت دو گونه ای شامل آفتابگردان- ذرت با نسبت 3:3 و آفتابگردان سویا با نسبت 4:3 و کشت سه گونه ای آفتابگردان- سویا - ذرت با نسبت 3:4:3 و آفتابگردان- سویا- ذرت سویا با نسبت 4:3:4:3 ، کشت مخلوط افزایشی آفتابگردان و سویا با نسبت 20:100 و کشت خالص آفتابگردان بودند . نتایج نشان داد که اختلاف معنی داری برای ارتفاع بوته، شاخص کلروفیل، وزن صد دانه و عملکرد بیولوژیک آفتابگردان بین کشت خالص و کشت های مخلوط وجود نداشت. تعداد برگ در بوته آفتابگردان به طور معنی داری تحت تاثیر الگوی کاشت قرار گرفت و در تیمارهای کشت مخلوط بیشتر از کشت خالص آفتابگردان بود. قطر طبق، تعداد دانه در طبق، عملکرد دانه و شاخص برداشت آفتابگردان در کشت مخلوط دو گونه ای آفتابگردان- ذرت کمتر از کشت خالص و سایر تیمارهای کشت مخلوط بود. کشت مخلوط دو گونه ای آفتابگردان- سویا عملکرد دانه و شاخص برداشت بیشتری نسبت به کشت مخلوط سه گونه ای آفتابگردان- سویا - ذرت داشت. بیشترین و کمترین مقدار نسبت برابری زمین (LER) به ترتیب از کشت مخلوط افزایشی آفتابگردان و سویا (1/37) و مخلوط جایگزینی آفتابگردان- ذرت (0/87) به دست آمد. کشت مخلوط سه گونه ای آفتابگردان- سویا- ذرت - سویا LER بیشتری (1/01) نسبت به کشت مخلوط آفتابگردان- سویا - ذرت (0/94) داشت. نتایج این مطالعه نشان داد که استفاده از سه گیاه زراعی در کشت مخلوط باعث افزایش عملکرد و نسبت برابری زمین شد، لذا با اجرای آن می توان باعث پایداری اکوسیستم زراعی گردید.

دانه در طبق، روش جایگزینی، شاخص برداشت، شاخص کلروفیل، نسبت برابری زمین