مهدی یوسف نیا - دانشجوی کارشناسی ارشد اگرواکولوژی گروه زراعت دانشگاه فردوسی مشهد
محمد بنایان اول - دانشیار گروه زراعت دانشگاه فردوسی مشهد
سرور خرم دل - استادیار گروه زراعت دانشگاه فردوسی مشهد

سیستم های کشت مخلوط یکی از روش های مدیریت صحیح تولید محصولات زراعی است که منجر به بهبود جذب و کارایی مصرف منابع توسط گیاهان می شود. با همین هدف به منظور ارزیابی اثرات کشت مخلوط نواری بر میزان جذب و کارایی مصرف نور شنبلیله (Trigonella foenum-graecum L.) و شوید (Anethum graveolens L.) آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار و با 6 تیمار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال زراعی 93-1392 اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل20% شنبلیله + 80% شوید،40% شنبلیله + 60% شوید، 60% شنبلیله + 40% شوید،80% شنبلیله + 20% شوید و کشت خالص دو گیاه بود. نمونه برداری از 20 روز پس از سبز شدن تا مرحله رسیدگی به صورت تصادفی (برای هر کدام از گیاهان از سطح چهار بوته) به فواصل تقریبی دو هفته یکبار جهت محاسبات تغییرات سطح برگ و وزن خشک برداشت شد. میزان تشعشع روزانه خورشیدی برای عرض جغرافیایی مشهد به روش ارایه شده توسط خودریان و فان لار محاسبه گردید. سپس مقادیر بر اساس تعداد ساعات آفتابی استخراج شده از داده های ایستگاه هواشناسی مرکز اقلیم شناسی خراسان اصلاح و نور جذب شده روزانه برای هر دو گونه محاسبه شد. نتایج نشان داد که شاخص سطح برگ، میزان جذب نور، تجمع ماده خشک و کارایی مصرف نور شنبلیله و شوید در تمام تیمارهای کشت مخلوط نسبت به تک کشتی افزایش پیدا کرد. بالاترین شاخص سطح برگ شنبلیله در 69 روز پس از سبز شدن در تیمار 60% شنبلیله + 40% شوید با 0/99 و کمترین میزان آن در کشت خالص با 0/62 بدست آمد. بیشترین و کمترین شاخص سطح برگ شوید در همین زمان به ترتیب در کشت مخلوط 60% شنبلیله + 40% شوید با 0/37 و کشت خالص با 0/23 مشاهده شد. روند افزایش تجمع ماده خشک شنبلیله و شوید در همه تیمارها 30 روز پس از کاشت وارد مرحله رشد خطی شده و به سرعت شروع به افزایش نمود و در حدود 69 روز پس از کاشت (مرحله حصول حداکثر سطح برگ)، به حداکثر میزان خود به ترتیب برابر با 2298/33 و 994/67 گرم بر متر مربع رسید و سپس به دلیل زرد شدن و تا حدودی ریزش برگ ها روند تقریبا ثابتی به صورت کاهشی در پیش گرفت. میانگین کارایی مصرف نور شنبلیله و شوید در طول فصل رشد به ترتیب از 0/65 و 0/35 در تیمار کشت خالص تا 0/94 و 0/72 گرم بر مگاژول تشعشع فعال فتوسنتزی در تیمار 40% شنبلیله + 60% شوید متغیر بود.

جذب نور، شاخص سطح برگ، کشت مخلوط ردیفی، ماده خشک کل