بهنام رحیمی - دانشیار گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
فرزین قایمی - دانشیار گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

کوه های بینالود با تصادم خرد ورق ایران و توران در تریاس پسین تکوین یافته و کوه زایی های سیمرین و آلپین سبب کوتاه شدگی آن شده است. روی هم قرار گرفتن نسل های مختلف ورقه های رورانده نوار چین خورده گسلیده، بینالود و البرز را ایجاد کرده است. شمال خاوری ایران که پیش از این یک حاشیه واگرا در کرانه جنوبی اقیانوس پالیوتتیس بوده است، در نتیجه تصادم و خمش لیتوسفر به یک حوضه فورلند دریایی تبدیل شده است. ستون چینه نگاری حوضه های فورلند معمولا از چند توالی رو به بالا درشت شو و کم عمق شو تشکیل می شوند که هر یک از آنها معرف یک مرحله بارگذاری و برداشت بار از لیتوسفر است. نسل اول راندگی ها، با رانده شدن ورقه رورانده مشهد (بقایای پالیوتتیس) بر روی طبقات رسوبی سازند شمشک و همزمان با کوه زایی سیمرین آغاز شده است. در نتیجه فرسایش ارتفاعات، مقادیر بسیار زیادی از رسوبات آواری به حوضه فورلند در جنوب حمل و به شکل طبقات کنگلومرایی و ماسه سنگی آغنج و طبقات آواری فریزی به سن ژوراسیک میانی نهشته شده اند. این توالی ها به سمت بالا درشت شو و ضخیم شو با جهت جریانی به سمت جنوب هستند. حرکات آلپ میانی در پایان کرتاسه، سبب تشکیل راندگی های نسل دوم بینالود، بالاآمدگی، فرسایش و حمل مواد آواری به سمت بالا درشت شو و ضخیم شو (حوضه فورلند) با سن پالیوژن شده است. این توالی بیانگر رسوب گذاری در بخش های مختلف مخروط های افکنه با جهت پیش روی به سمت جنوب هستند. راندگی های نسل سوم همراه با حرکات آلپ پسین، پس روی محیط دریایی به سمت جنوب و تشکیل محیط کولابی در حوضه فورلند را سبب شده اند. رسوبات تبخیری در قاعده توالی آواری نیوژن حاصل چنین فرآیندی است. بالاآمدگی نهشته های حوضه فورلند به وسیله راندگی های جدید و فرسایش آنها سبب حمل مقادیر فراوانی رسوبات آواری به سمت حوضه فورلند و ایجاد توالی رو به بالا درشت شو و ضخیم شو نیوژن تا عهد حاضر شده است.

تکتونیک؛ رسوبگذاری؛ بینالود؛ حوضه فورلند؛ راندگی