ناصر رستم افشار - دکترای سازه های هیدرولیکی، دانشگاه صنعت آب و برق
فرهاد بنی زمان - دانشجوی کارشناسی ارشدمهندسی رودخانه، دانشگاه صنعت آب و برق
سید جمال موسوی - کارشناس آبهای سطحی، آب منطقه ای استان مازندران، ساری

با نرخ رو به افزایش احداث سدهای مخزنی به منظور مدیریت منابع آبهای رودخانه ای اختصاص دادن فضای کمتر به محل احداث سدهای مخزنی از اهمیت زیادی برخوردار گردیده است. چنانچه ظرفیت مخزن سد کمتر از میزان مجاز محاسبه گردد در آنصورت، سد مخزنی قادر به رفع نیاز آبی پایین دست نمی باشد و از طرف دیگر اگر ظرفیت مخزن بیش از حد نیاز محاسبه گردد طرح به لحاظ اقتصادی قابل توجیه نمی باشد. از بین روشهای موجود روش ۷۵ درصد آبدهی، تنها در ۷۵ % از سالهای کارکرد پروژه نیاز آبی را تامین می نمایدو در ۲۵ % دیگر هیچ توجهی به کمبود آب که می تواند از ۰ تا ۱۰۰ % متغیر باشد ندارد بلکه مصرف آب را نیز محدود می نماید.روش شاخص کمبود به جهت در نظر گرفتن کمبودهای سالیانه آب در تمام سالهای کارکرد پروژه، ظرفیت مخزن را دقیقتر محاسبه می نماید اما به لحاظ در نظر گرفتن مولفه های محاسبه حجم مخزن سد در دوره های سالیانه از دقت زیادی برخوردار نمی باشد. روش پیشنهادی روش شاخص کمبود را با در نظر گرفتن مولفه های محاسبه حجم مخزن سد شامل شدت جریان متوسط رودخانه و نیاز آبی به صورت ماهیانه جهت محاسبه دقیقتر حجم مخزن سد اصلاح می نماید، علاوه بر این جهت منظور نمودن تاثیراهمیت کمبود آب در ماههای مختلف سال، ارزشهایی تعریف می گردند که گویای اهمیت کمبود آب در ماههای مختلف سال می باشند و در نهایت با اعمال نمودن این ارزشها در محاسبه ظرفیت مخزن سد دقیقترمحاسبه می گردد.

شاخص کمبود ١، شاخص کمبود تعدیل شده ٢، ارزش کمبود