حمید جلالیان - دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.
سعید خدایی - کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.
عیوض امینی قواقلو - دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

هدف: تهیه و اجرای طرح هادی روستایی، از مهم ترین اقدامات انجام شده در زمینه بازسازی، توسعه و ارتقای محیط های مسکونی و سالم سازی محیط زیست روستاییان است که جنبه کالبدی- فیزیکی دارد. بنابراین، هدف اصلی پژوهش حاضر، ارزش یابی اثرات اجرای طرح هادی بر ارتقای شاخص های توسعه کالبدی سکونتگاه های روستایی است. روش: پژوهش حاضر به لحاظ ماهیت، از نوع کاربردی بوده و در زمره تحقیقات ارزش یابی قرار می گیرد. جامعه آماری تحقیق شامل هفت روستای دارای طرح هادی اجراشده در بخش ثمرین (شهرستان اردبیل) بوده و دیدگاه ساکنان ارزیابی شده است. اطلاعات و داده های میدانی از طریق مشاهده و پرسش نامه گردآوری شد و در نرم افزارهای Excel و SPSS پردازش شده و با استفاده از آزمون آماری کای اسکویر تحلیل شد. یافته ها: نتایج پژوهش نشان داد که میانگین اثرات اجرای طرح هادی بر توسعه کالبدی سکونتگاه های روستایی در حد متوسط تا زیاد بوده است. با بررسی شاخص های توسعه کالبدی در روستاهای مطالعاتی، شاخص معابر و کانال های دفع آب های سطحی متوسط و شاخص های مسکن و ساخت و سازهای روستایی ، کیفیت نظام کاربری زمین روستایی و مکان گزینی و کیفیت دسترسی به خدمات در حد زیاد ارزیابی شده است. در نهایت، می توان گفت که اجرای طرح هادی بر توسعه کالبدی سکونتگاه های روستایی محدوده مطالعاتی تاثیر قابل توجهی داشته و در این زمینه موفق عمل کرده است. راه کارهای عملی: نظارت ویژه و مستمر کارشناسان بنیاد مسکن بر عملیات اجرایی پیمانکاران، تشویق و حمایت از موسسات تامین و توزیع مصالح ساختمانی در نواحی روستایی، تغییر دیدگاه بنیاد مسکن از نگاه کمی گرایانه به تهیه و اجرای طرح و مبنا قرار گرفتن کیفیت و برگزاری کلاس های توجیهی نگهداری از پروژه های اجراشده توسط شورا و دهیار از جمله رهیافت های عملی این تحقیق است.اصالت و ارزش: ارزیابی عملکرد طرح های هادی روستایی اقدامی ارزنده در راستای توسعه و همچنین، از بین بردن نقاط ضعف و تقویت نقاط قوت این طرح ها است. با این حال، با توجه به فعالیت های انجام شده از سوی بنیاد مسکن استان و شهرستان اردبیل در محیط های روستایی، تا به حال هیچ گونه ارزیابی از اثرات این فعالیت‎ها در محدوده مطالعاتی انجام نگرفته و نقاط قوت و ضعف این طرح ها بررسی نشده است. بنابراین، پژوهش حاضر، اثرات اجرای این طرح ها را مورد توجه و ارزش یابی قرار داده است.

طرح هادی روستایی، شاخص های توسعه کالبدی روستا، اثربخشی، بنیاد مسکن، اردبیل