حسن قهاری - استادیار حشره شناسی و عضو هییت علمی گروه گیاه پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر ری
مهرداد عمواقلی طبری - مربی پژوهش حشره شناسی و عضو هییت علمی موسسه ی تحقیقات برنج آمل، مازندران

کرم ساقه خوار برنج (Chilo suppressalis Walker) از آفات کلیدی گیاه برنج در شمال ایران می باشد. با توجه به اهمیت آگاهی از تغییرات جمعیت در مدیریت آفات، بررسی تغییرات جمعیت این آفت در مزارع برنج بخش مرکزی استان مازندران (ایستگاه تحقیقاتی برنج آمل) طی سال های 1384 و 1385 انجام شد. اولین شب پره های نر و ماده در فصل زراعی 1384 به ترتیب در بیستم و سی ام اردیبهشت و در سال 1385 به ترتیب در دهم و بیستم اردیبهشت در طبیعت مشاهده شدند. اولین دستجات تخم و لاروهای آفت به ترتیب در دهم و بیستم خرداد 1384 جمع آوری گردیدند. این آفت دارای سه نسل در بخش مرکزی مازندران بود که اوج تراکم حشرات کامل نسل اول آن در سال زراعی 1384 در بیستم خرداد، نسل دوم در سی ام تیر و نسل سوم در اوایل شهریور و در سال زراعی 1385 به ترتیب پانزدهم خرداد، سی ام تیر و بیست و پنجم مرداد مشاهده گردیدند. بر اساس نتایج پژوهش در سال زراعی 1384، تراکم جمعیت شب پره های نر و ماده در نسل های اول و سوم تفاوت معنی داری با یکدیگر نداشتند اما بیشترین تراکم جمعیت شب پره های نر و ماده متعلق به نسل دوم بود، در حالی که در سال زراعی 1385 پروانه های نسل اول تراکم بالاتری نسبت به نسل های دوم و سوم داشتند. بیشترین تعداد دستجات تخم شمارش شده در سال زراعی 1384 مربوط به نسل اول 6 ±22 دسته تخم و برای نسل های دوم و سوم به ترتیب 4 ±14 و 3 ±11 عدد شمارش گردید. نتایج بررسی ها در سال زراعی 1384 نشان داد که طول دوره ی رشد و نمو نسل اول حدود 40 روز و برای نسل های دوم و سوم به ترتیب 20 و 25 روز و این ارقام در سال زراعی 1385 به ترتیب 40، 30 و 20 روز بود. بررسی تعداد شب پره های نر و ماده ی شکار شده از اردیبهشت تا شهریور 1384 نشان داد که اگرچه در ابتدای ظهور نسل های اول و دوم، تعداد نرها نسبت به تعداد ماده ها بیشتر بود، اما به تدریج تعداد ماده ها افزایش یافته و در نهایت نسبت جنسی در تمام نسل ها به نفع ماده ها بود. در این پژوهش، تاثیر شرایط آب و هوایی روی تغییرات جمعیت مراحل مختلف زیستی کرم ساقه خوار برنج نیز مورد ارزیابی قرار گرفت.

تغییرات جمعیت، کرم ساقه خوار برنج، Chilo suppressalis، مازندران