علیرضا خداشناس - محقق مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی
علیرضا کوچکی - استاد گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
پرویز رضوانی مقدم - استاد گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
حسین صادقی نامقی - دانشیار گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

عنکبوت ها یکی از فراوان ترین بی مهرگان شکارگر در اکوسیستم های خاکی هستند که به عنوان عوامل بیولوژیک، در کنترل آفات محصولات زراعی پتانسیل زیادی دارند. به منظور شناخت گونه و تعیین تنوع و فراوانی عنکبوت ها و همچنین شناخت اثر فعالیت های کشاورزی بوم نظام زراعی اصلی استان های خراسان رضوی و شمالی بر آن ها، مطالعه ای در سه منطقه متفاوت از نظر میانگین درجه حرارت و بارندگی سالیانه در شهرستان های شیروان، مشهد و گناباد انجام شد. دو سیستم کشاورزی کم نهاده و پرنهاده گندم و سیستم طبیعی هر منطقه به عنوان اکوسیستم های مورد مطالعه مد نظر قرار گرفتند. مصرف نهاده های کشاورزی ملاک تمایز مزارع در سیستم های کشاورزی بود، به طوری که مزارع سیستم های کم نهاده و پرنهاده در هر منطقه به ترتیب بر اساس کم ترین و بیش ترین مقدار مصرف نهاده ها انتخاب گردیدند. نمونه برداری با استفاده از تور حشره گیری و از سطح گیاهان در مزارع گندم و واحدهای انتخابی از سیستم های طبیعی انجام گرفت. براساس نتایج فعالیت های کشاورزی در هر منطقه تاثیری بر میانگین غنای گونه ای عنکبوت ها نداشت. اما غنای گونه ای عنکبوت ها تحت تاثیر اقلیم بود و در محدوده اقلیمی مورد مطالعه با افزایش میانگین بارندگی و کاهش میانگین حرارتی سالیانه افزایش نشان داد. فراوانی عنکبوت ها تحت تاثیر اقلیم نبود و در همه مناطق، در سیستم های کشاورزی بیش تر از سیستم های طبیعی بوده و در منطقه گناباد این برتری معنی دار شد. گرچه غنای گونه ای عنکبوت ها در شرایط گرم و خشک کم تر بود اما به نظر می رسد با مدیریت مناسب، به ویژه حفظ درختان در حاشیه مزارع، می توان فراوانی این جانوران را در سیستم های کشاورزی افزایش داده و از کارکرد مفید آنها در کنترل بیولوژیکی آفات بهره برد.

عنکبوت ها، غنای گونه ای عنکبوت ها، فراوانی عنکبوت ها، گندم