فاطمه خیاط - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد گروه، گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
عصمت مهدیخانی مقدم - دانشیار گروه ، گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
حمید روحانی - استاد گروه ، گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
مجید عزیزی - استاد گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

نماتدهای ریشه گرهی (.Meloidogyne spp)، گروهی از نماتدهای انگل گیاهی هستند که به لحاظ خسارتی که به محصولات کشاورزی وارد می کنند از اهمیت زیادی برخوردارند. طی چند دهه اخیر، تحقیقات زیادی روی ترکیبات گیاهی به منظور دستیابی به جایگزین های بی خطر و موثرتر از حشره کش های شیمیایی برای کنترل نماتدها صورت پذیرفته است. در این تحقیق، قابلیت اسانس اکالیپتوس ( Ecalyptus spp.)، کما (Dorema ammoniacum ) و باریجه (Ferula galbanifula) در کنترل نماتد ریشه گرهی (Meloidogyne javanica) مورد آزمایش قرار گرفت .اسانس ها با استفاده از دستگاه کلونجر، به روش تقطیر با آب تهیه شدند. از هر اسانس، پنج غلظت در سه تکرار مورد استفاده قرار گرفت. نتایج حاصل نشان داد که میزان بازدارندگی از تفریخ تخم و مرگ و میر لاروهای سن دوم، با غلظت اسانس ها رابطه مستقیم دارد. اسانس اکالیپتوس با LC50 معادل 839 پی پی ام و 2122 پی پی ام به ترتیب علیه لارو سن دوم و تخم ، موثرتر از سایر اسانس های مورد مطالعه بود. در بالاترین غلظت مورد آزمایش (4000 پی پی ام ) ، میزان بازدارندگی از تفریخ تخم در اثر اسانس های اکالیپتوس، کما و باریجه به ترتیب 98/8، 93/9 و 9/03 درصد و میزان کشندگی لارو سن دوم به ترتیب 98/8، 66/7 و 58/7 درصد محاسبه گردید. نتایج این بررسی نشان دهنده پتانسیل بالای اسانس اکالیپتوس در کنترل نماتد ریشه گرهی می باشد.

اسانس های گیاهی، اکالیپتوس، باریجه، فعالیت نماتدکشی، کما، نماتد ریشه گرهی