ریحانه عسگرپور - دانش آموخته دکتری، گروه زراعت و اصلاح ، نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
رضا قربانی - استاد گروه زراعت و اصلاح ، نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
محمد خواجه حسینی - دانشیار گروه زراعت و اصلاح ، نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

در بررسی احتمال گسترش علف هرز تازه وارد فرفیون خوابیده (Euphorbia maculata) و مشکل ساز مزارع سویای استان گلستان، زنده مانی بذور این علف هرز در خاک، آب و تحت شرایط دمای بالا تحت آزمایش هایی در قالب طرح کاملا تصادفی با هشت تکرار مورد مطالعه قرار گرفت. سطوح تیمارهای ارزیابی پایداری بذور در خاک و آب به ترتیب شامل 1 تا 11 ماه دفن بذور در عمق 15-10 سانتی متری خاک و 1 تا 9 هفته غوطه ور سازی بذور در آب بود. آزمایش برای ارزیابی تاثیر دمای بالا به صورت فاکتوریل سه عاملی اجرا شد که عوامل آن دما در پنج سطح (دمای محیط (25 درجه سانتی گراد به عنوان شاهد)، 80، 100، 120 و 140 درجه سانتی گراد)، مدت اعمال دما (1 و 5 دقیقه) و وضعیت رطوبتی بذر در دو سطح (خشک و مرطوب) بود. نتایج نشان داد که جوانه زنی بذور فرفیون خوابیده طی 11 ماه در خاک، بالای 95 درصد بود. بذور در شرایط غوطه-وری در آب قادر به جوانه زنی نبودند. بذور خارج شده از آب پس از 2 هفته، بالای 90 درصد جوانه زدند، اما با افزایش زمان غوطه وری درصد جوانه زنی آن ها کاهش یافت، به طوری که پس از 9 هفته، بذور زنده مانی خود را از دست دادند. درجه حرارت بالا تاثیر معنی داری بر درصد و سرعت جوانه-زنی داشت. جوانه زنی با افزایش دما کاهش یافت، به طوری که بالاترین و پایین ترین جوانه زنی به ترتیب در شاهد و دمای 140 سانتی گراد مشاهده شد. دمای بالا، مدت زمان و میزان رطوبت بذر، اثر متقابل داشتند. دمای 140 درجه سانتی گراد به مدت 5 دقیقه مانع جوانه زنی بذور مرطوب شد. براساس این نتایج، بذور فرفیون خوابیده از پایداری بالایی در خاک برخوردار هستند. حفظ زنده مانی بذور در آب به مدت چند هفته، امکان پراکنش آن توسط آب آبیاری را فراهم می کند.

بانک بذر، بقای بذر، جوانه زنی، دمای بالا، غرقاب