سید علی اکبر موسوی - دانشیار و دانش آموخته کارشناسی ارشد بخش علوم و مهندسی خاک،دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز
محمد امیدی فرد - دانشیار و دانش آموخته کارشناسی ارشد بخش علوم و مهندسی خاک،دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز

اندازه گیری ضرایب هیدرولیکی که در مدلسازی فرایندهای هیدرولوژیکی، طراحی سیستم های آبیاری - زهکشی، انتقال املاح و آلاینده های شیمیایی- زیستی در خاک نقش دارند وقتگیر و پرهزینه است و به دلیل تغییرات مکانی نیاز به تعداد زیادی اندازه گیری می باشد. امروزه تخمین این ویژگی ها با روش های زمین آماری (اندازه گیریهای محدود) مورد توجه می باشد. این تحقیق با هدف بررسی تغییرات مکانی و تخمین هدایت هیدرولیکی اشباع Ks و اشباع در شرایط مزرعه، نزدیک اشباع Kfs نمای معادله گاردنر α ضریب جذب آب خاک S ، پخشیدگی هیدرولیکی D و جریان بالقوه ماتریکی Фm در یک خاک آهکی انجام شد. اندازه گیری ویژگی های مورد مطالعه در 50 نقطه از خاک آهکی سری دانشکده (در ایستگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز واقع در منطقه باجگاه در 15 کیلومتری شمال شیراز) با روش های تک حلقه و قطره چکان انجام شد. پس از بررسی های آماری، همبستگی مکانی با محاسبه و مدلسازی نیم تغییرنما بررسی و روش مناسب تخمین شناسایی و پهنه بندی انجام شد. کلاس تغییرپذیری همه ویژگی ها کم تا متوسط و مدل کروی بهترین مدل برازش داده شده به نیم تغییرنما به جز (Kfs و D ) بود. سقف نیم تغییرنما بین 0/0003 تا 0/419 به ترتیب برای S و Kfs اثر قطعه ای بین 0/00015 تا 0/108 به ترتیب برای S و Ф m و شعاع تاثیر بین 211 تا 6/4 متر به ترتیب برای Ks و d متغیر بود به ترتیب 3/5 و 50 درصد از تغییرات D و Ks ساختاردار و بقیه تصادفی بود. کلاس وابستگی مکانی ویژگی ها ضعیف تا متوسط بود و در تخمینها روش وزن دهی نرمال عکس فاصله مناسب تر بود. دقیق ترین و کم دقت ترین تخمین ها به ترتیب مربوط به Ks و Фm بود. پیشنهاد می شود در مواردی که به نقشه ویژگی های هیدرولیکی و یا مقدار آنها در نقاط زیاد نیاز باشد با روش های زمین آماری و اندازه گیری های محدود، ویژگی ها با دقت قابل قبول برآورد شده تا در وقت و هزینه ها صرفه جویی شود

پخشیدگی هیدرولیکی، ضریب جذب آب خاک، هدایت هیدرولیکی اشباع، هدایت هیدرولیکی نزدیک به اشباع