علی اکبر سبزی پرور - استاد گروه آبیاری و زهکشی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان
سارا تنیان - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد گروه آبیاری و زهکشی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان

در این تحقیق به بررسی تاثیر پدیده انسو بر تغییرات تبخیر و تعرق مرجع ET0 در مقیاس های ماهیانه، فصلی و سالانه با استفاده از شاخص نوسانات جنوبی SOI پرداخته می شود. بدین منظور 13 شهر واقع در اقلیم های سرد کشور با طول دوره آماری 50 سال 2006-1957 جهت این مطالعه انتخاب شد . در ابتدا، مقادیر متوسط ماهیانه، فصلی، و سالیانه تبخیر و تعرق مرجع با ا ستفاده از روش استاندارد توصیه شده سازمان فایو برای ایستگاه های تحت مطالعه محاسبه شد . سپس مقادیر SOI در فاز های النینو، لانینا و نرمال از یکدیگر تفکیک و میانگین اختلاف مقادیر ET0 در هر یک از فاز ها با آزمون من- ویتنی محاسبه شد. در سطوح اطمینان قابل قبول همبستگی معنی داری بین زوج های آماری SOI,ET0 مشاهده شد. نتایج حاصل از همبستگی ها در مقیاس ماهیانه، در % 72 موارد همبستگی مستقیم معنی دار بین تبخیر و تعرق مرجع با شاخص نوسانات جنوبی، و همبستگی معکوس در % 28 موارد را تایید نمود . به طور کلی ، در مواردی که ضرایب ه مبستگی مثبت (مستقیم) بود، در مقیاس ماهیانه، مقدار ET0 به طور متوسط در فاز النینو 10/8% کمتر از فاز نرمال و 14/8% کمتر از فاز لانینا بود.برعکس، مقدار ET0 در فاز لانینا نیز به طور متوسط 13/1% بیشتر از ET0 در فاز نرمال بدست آمد . متوسط تاخیر زمانی برای اوج تا ثیرگذاری بر تبخیر و تعرق مرجع در مناطق مورد مطالعه برای ضرایب همبستگی مثبت 3/2 ماه به دست آمد . طبق نتایج به دست آمده، بیشترین تاثیرپذیری تبخیر و تعرق مرجع از پدیده انسو به ترتیب در ماه های نوامبر، اکتبر و دسامبر به وقوع پیوست . همچنین ارزیابی های مقیاس ف صلی نشان داد که تاثیر پذیری تبخیر و تعرق مرجع از پدیده انسو در فصل پاییز % 68 از تاثیرپذیری کل فصول را درشهر های مورد مطالعه شامل می شود. در مقایسه با نتایج بدست آمده از اقلیم های گرم، شهرهای اقلیمی سرد این مطالعه حساسیت بیشتری به سیگنال های انسو نشان دادند. نتایج تحقیق حاضر می تواند در مدیریت بهتر منابع آبی به ویژه در بخش کشاورزی قبل از وقوع فازهای مختلف انسو مفید باشد.

پدیده انسو، شاخص نوسان جنوبی، تبخیر و تعرق مرجع، تغییرپذیری، اقلیم های سرد