حجت احمدزاده - دانشجوی دکتری گروه مهندسی منابع آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
سعید مرید - استاد گروه مهندسی منابع آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران
مجید دلاور - دانشیار گروه مهندسی منابع آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران

در مطالعات بهره وری آب در بخش کشاورزی، مقادیر رواناب، تبخیر و تعرق واقعی و عملکرد محصولات زراعی و باغی اصلی ترین متغیرها هستند . برای ارزیابی راهکارهای ارتقاء بهره وری این بخش، شبیه سازی این متغیرها لازم خواهد بود. در این خصوص استفاده از مدل های مفهومی گزینه مناسبی هستند که مدل SWAT از جمله شناخته ترین آنها می باشد. مقاله حاضر به ارزیابی این مدل در شبیه سازی همزمان رواناب، تبخیر و تعرق واقعی و عملکرد تعدادی از محصولات کشاورزی غالب در حوضه زرینه رود می پردازد. علت انتخاب این حوضه نقش آن در تامین نیاز آبی دریاچه ارومیه است که در سال های اخیر با مشکلات جدی مواجه شده است. افزایش ورودی آب این حوضه به دریاچه تنها با ارتقاء بهره وری آب میسر خواهد بود. بدین منظور حوضه ابتدا به 11 زیرحوضه و 908 واحد هیدرولوژیکی تقسیم شد تا بتوان الگوی کشت منطقه و نحوه تامین آب آن در نزدیک ترین شکل به حالت واقعی به مدل معرفی گردد. در ادامه شبیه سازی رواناب با استفاده از 6 ایستگاه آبسنجی در سطح حوضه برای دوره های 1999-1987 و 2006-2000 بترتیب واسنجی و اعتبارسنجی شد که برای دوره واسنجی مقادیر R2 بین 0/49 تا 0/71 و RMSE بین 3/9 تا 44/9 متر مکعب در ثانیه و برای اعتبار سنجی مقادیر 0/54 تا 0/77 برای R2 و 2/07 تا 55/7 برای RMSE را به همراه داشت. همچنین، میزان تبخیر و تعرق واقعی از محصولات براساس سال های پرباران که تنش آبی در حوضه نبوده، با اطلاعات سند ملی آب واسنجی شد که مقادیر RMSE , R2 بترتیب برابر با 0/97 و 52/5 میلیمتر در سال را نتیجه داد. نهایتا عملکرد 7 محصول عمده حوضه شبیهسازی و با آمار موجود مقایسه شد که مقادیر RMSE,R2 بترتیب برابر با 0/9 و 1/65 تن در هکتار را نشان داد

دریاچه ارومیه، حوضه زرینه رود، رواناب، تبخیر و تعرق واقعی، عملکرد محصولات SWAT