داود داودی مقدم - دانش آموخته کارشناسی ارشد گروه مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس
سیدحمیدرضا صادقی - استاد، گروه مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس
محمود اعظمی راد - کارشناس ارشد آبخیزداری، اداره کل منابع طبیعی خراسان رضوی

مهار تخریب اراضی به منظور حفظ ثروت های ارزشمند طبیعی، امری حیاتی به شمار می رود. در همین راستا، یکی از موارد مدیریت های علمی و بهینه کشاورزی و منابع طبیعی به عنوان اصولی ترین مولفه های مهم توسعه پایدار، کمی سازی رواناب تولیدی، هدرفت خاک و عناصر غذایی از عرصه های منابع طبیعی و در شرایط سخت مدیریتی است. با این وجود، پژوهش های جامع و مقایسه ای ارزیابی میزان تولید رواناب سطحی و هدررفت خاک و نیز عناصر غذایی در اثر الگوهای مختلف مدیریتی بسیار محدود مورد توجه قرار گرفته است. لذا پژوهش حاضر با هدف مقایسه تولید روا ن آب سطحی، هدررفت خاک و عناصر غذایی در دو آبخیز حفاظت شده (نمونه) و حفاظت نشده (شاهد) در حوزه آبخیز کاخک گناباد برنام ه ریزی شد . بدین منظور پژوهش حاضر در کرت هایی با ابعاد استاندارد 22/1×1/8 متر در هر یک از آبخیزهای نمونه و شاهد، در سه دامن ه شرقی، غربی و شمالی و با سه تکرار و در مقیاس رگبارهای طبیعی اتفاق افتاده از سال 1390 تا اوایل سال 1393 صورت پذیرفت. نتایج پژوهش صورت گرفته نشان داد که اختلاف هدررفت خاک، غلظت نیتروژن، غلظت پتاسیم و غلظت رسوب در آبخیزهای نمونه و شاهد معنی دار P<0/05 بوده، بدین صورت که مقادیر هدررفت خاک غلظت نیتروژن، غلظت پتاسیم و غلظت رسوب در آبخیز شاهد به ترتیب 1/35، 0/23، 257/25 و 7/9 و در آبخیز نمونه به ترتیب 0/17، 0/17، 402/9 و 4/41 بود. علاوه بر آن، نتایج به دست آمده نشان داد که اختلاف حجم رواناب و غلظت فسفر در دو آبخیز نمونه و شاهد معنی دار P> 0/05 نبود، بدین صورت که مقادیر آن ها در آبخیز شاهد به ترتیب 238/6 و 20/28 در آبخیز نمونه به ترتیب 169/6 و 15/04 بوده است. مطالعه صورت گرفته نشان داد که تداوم الگوی حفاظتی برای حفظ کمیت و کیفیت منابع آب و خاک ضروری است.

افت کیفیت خاک، کرت فرسایشی، عناصر غذایی خاک، رسوب، فرسایش خاک