محمد قاسم زاده گنجه ای - دانشجوی دکتری علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد وعضو هیات علمی بخش تحقیقات خاک و آب مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد،ایران
علیرضا کریمی - دانشیاران گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
علی زین الدینی - استادیار پژوهشی، موسسه تحقیقات آب و خاک، سازمان تحقیقات، آموزش وترویج کشاورزی، تهران، ایران
رضا خراسانی - دانشیار گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

پلایا از جمله شکل های اراضی مهم در مناطق بیابانی می باشد و سطح زیادی را در این مناطق به خود اختصاص داده است. هدف از این پژوهش بررسی ویژگی ها، تغییر و تحول، میکرومورفولوژی و کانی شناسی خاک های حاشیه پلایای بجستان در شمال شرق ایران بود. برای این منظور پس از شناسایی زمین ریخت ها، در امتداد یک برش، 11 خاکرخ در سطوح ژیومورفیک مخروط افکنه حاشیه پلایا، اراضی حد واسط مخروط افکنه و کفه رسی و همچنین کفه رسی مطالعه شد. هدایت الکتریکی خاک ها از 0/9 در مخروط افکنه تا 36/7 دسی زیمنس بر متر در حاشیه کفه نمکی متغیر بود . بافت خاک در کفه رسی، لوم رسی با غالبیت سیلت بود. کانی های رسی خاک های مورد مطالعه به ترتیب فراوان ی شامل اسمکت یت، ایلیت، کلریت و پالیگورسکیت بودند. بر خلاف پلایاهای دیگر در ایران، پالیگورسکیت فراوانی کمتری داشت. افق Btkb قرمز رنگ، متکامل ترین افق در کل منطقه در مخروط افکنه بود که در زیر لایه های سنگریزه دار آبرفتی مدفون شده است. تجمع رس به صورت پوشش ذرات شن در مقطع نازک مشاهده شد. افق Bk حداکثر تکامل در کفه رسی بود. پوشش رسی،کربنات های ثانویه اغلب به شکل نودول همراه با فرم های عدسی شکل گچ، پدوفیچرهای غالب خاک را تشکیل می دهند. وجود افق Bk در خاک های رویی و افق Btkb در بین توالی لایه های رسوبی، نشان دهنده توالی فرآیندهای خاک سازی، فرسایش و رسوب است. افق Btkb نشان دهنده یک دوره گرم و مرطوب تر و افق Bk نشان دهنده یک دوره نسبتا مرطوب تر نسبت به زمان حاضر است مورفولوژی خاک های مورد مطالعه، نشان دهنده مشابهت شرایط خاک سازی منطقه مورد مطالعه با شرق و مرکز ایران است.

تغییر و تحول خاک، پلایا، پوسته های رسی، ژیومورفولوژی، کانی شناسی رس