فرهنگ آذرنگ - دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، باشگاه پژوهشگران جوان ونخبگان، تهران، ایران
عبدالرسول تلوری - دانشیار گروه مهندسی عمران، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اهواز
حسین صدقی - استاد گروه علوم و مهندسی آب، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقاتتهران
محمود شفاعی بجستان - استاد دانشکده علوم و مهندسی آب، دانشگاه شهید چمران، اهواز

با توجه به اهمیت رودخانه ها در تامین آب، شناخت شرایط جریان و رژیم هیدرولیکی آنها از اهمیت به سزایی برخوردار است. سازه های هیدرولیکی تاثیرات گستردهای بر شرایط هیدرولیکی رودخانه در پایین دست خود دارند. سدهای مخزنی به عنوان مهم ترین سازه های هیدرولیکی ساخته شده بر روی رودخانه ها، تغییرات مضاعفی بر شرایط رژیم جریان در پایین دست میگذارند. حوضه آبریز کرخه یکی از مهم ترین حوضه های کشور و رودخانه کرخه سومین رود بزرگ ایران است. سد مخزنی کرخه به عنوان بزرگترین سد ایران و خاورمیانه، پایین دست رودخانه کرخه را تحت تاثیر خود قرار داده است. در این پژوهش ارزیابی دقیقی بر تغییر رژیم جریان رودخانه از حالت طبیعی به تنظیمی انجام شده است. بازه مورد مطالعه در پایین دست سد مخزنی کرخه واقع شده است. همچنین از اطلاعات دو ایستگاه آبسنجی پای پل و عبدالخان استفاده شد. مدل HEC-RAS برای شبیه سازی شرایط جریان قبل و بعد از احداث سد به کار رفت. آبدهی متوسط ماهانه، سالیانه، دبی حداکثر لحظه ای، پروفیل سطح آب و کلیه پارامترهای هیدرولیکی رودخانه کرخه در این بازه مورد بررسی قرار گرفتند. با توجه به احداث سد مخزنی کرخه، تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی در سطح حوضه آبریز کرخه و پیآمد آن خشکسالی های اخیر تغییرات گسترده ای در شرایط رژیم جریان رودخانه کرخه و پارامترهای هیدرولیکی آن به وجود آمده است. به طور مثال می توان گفت که در این پژوهش درصد مقادیر تغییر پارامترهای هیدرولیکی در مقاطع عرضی مختلف رودخانه کرخه به ازای دبی های مشخصه حداقل، متوسط و حداکثر قبل و بعد از ساخت سد محاسبه گردیده است که نشاندهنده ی کاهش چشمگیر آن پارامترها در اثر احداث سد می باشد. به طور نمونه در مورد شعاع هیدرولیکی به عنوان یکی از مهم ترین پارامترهای هیدرولیکی رودخانه میتوان بیان نمود که درصد میزان کاهش این پارامتر نسبت به شرایط قبل از ساخت سد به ازای دبی های مشخصه حداقل، متوسط و حداکثر به ترتیب 33 درصد، 28 درصد و 59 درصد کاهش را نشان می دهد

حوضه آبریز، ایستگاه آبسنجی، پروفیل سطح آب، دبی مشخصه، شعاع هیدرولیکی