هانیه جعفری وفا - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد گروه مهندسی خاکشناسی ،دانشکده ی کشاورزی، دانشگاه شهرکرد
فایز رییسی - استاد گروه مهندسی خاک شناسی ،دانشکدهی کشاورزی، دانشگاه شهرکرد

استفاده از پسماندهای آلی همچون لجن فاضلاب در خاک های کشاورزی با مادهی آلی کم شیوهای متداول برای اصلاح و بهبود شرایط خاک محسوب می شود. با این حال، مصرف لجن فاضلاب ممکن است از طریق افزایش سوبسترای قابل دسترس و به عنوان یک منبع غذایی، اثر جانوران خاک به ویژه کرم خاکی برشاخص های زیستی نظیر فعالیت میکروبی و آنزیمی و در پی آن کیفیت میکروبیولوژیک خاک را تغییر دهد. به همین دلیل هدف این پژوهش ارزیابی عکس العمل ویژگی های میکروبیولوژیکی و بیوشیمیایی خاک به مصرف لجن فاضلاب در حضور کرم خاکی بود . تیمارهای آزمایش شامل لجن فاضلاب (در دو سطح بدون لجن فاضلاب و 1/5 درصد لجن فاضلاب) به عنوان فاکتور اول و کرم خاکی [در چهار سطح بدون کرم خاکی، گونه ی آیزنیافتیدا (اپی ژییک)، گونهی آلولوبوفورا کالیژینوزا (اندوژییک) و مخلوط دو گونه] به عنوان فاکتور دوم بودند که به صورت فاکتوریل 2×4 در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار و شرایط گلخانه برای مدت 90 روز اجرا شد. نتایج تجزیه ی عامل نشان داد که سه مولفه ی اول دارای ارزش ویژه ی بیشتر از یک بوده و جمعا 89 درصد تغییرات را توجیه کردند. بر اساس نمودار دو بعدی اغلب ویژگی های میکروبی خاک با مصرف لجن فاضلاب افزایش یافتند که این اثر مثبت به دلیل بالا بودن میزان مواد آلی و عناصر غذایی و همچنین غلظت پا یین فلزات سنگین در این پسماند آلی بود . همچنین با مصرف لجن، وابستگی گونه ی آیزنیافتیدا به ریزجانداران به عنوان منبع غذایی کاهش یافت ولی گونه ی آلولوبوفورا کالیژینوزا به دلیل تغذیه ی انتخابی از ریزجانداران، همچنان به زیست توده ی میکروبی وابسته بود و اثرات مثبت به همراه داشت.

تجزیه به مولفه ی اصلی، تجزیه ی عامل، کیفیت خاک