بیتا رضایی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
مصطفی گرجی - استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
فاطمه کوپا - استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
مهدی شریفیان - استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

اناگرام یکی از الگوهای مهم شناخت شخصیت در روانشناسی نوین است که با به کارگیری آن میتوان نوع تیپ شخصیتی هر فرد را از میان تیپهای نه گانه بازشناخت. مولوی در مثنوی همانند یک هنرمند سترگ به خلق شخصیتها پرداختهاست و همچون روانشناسی چیره دست ازلایههای درونی شخصیتهای داستانهای خود آگاه است. یکی از داستانهای مهم و برجسته ادبی تعلیمی در مجموعه حکایتهای دویستوچندگانه مثنوی، داستان پادشاه و کنیزک است که پادشاه نقش اول یا شخصیت اصلی این داستان را اجرا میکند. مولوی با شیوههای مختلفی که درشخصیتپردازی بهکار برده، مسیر شناخت نوع شخصیت پادشاه را بر اساس الگوی اناگرام هموار ساختهاست. فضای کلی داستان، گفتار، اعمال، رفتار و ارتباط پادشاه با شخصیتهای دیگر و نیز جایگاه فردی و اجتماعی او، زمینه این نوع بررسی و تحلیل را فراهم کردهاست. این جستار به شیوه تحلیلی توصیفی بر آن است تا ویژگی های شخصیتی پادشاه را بر اساس تیپ هشتم الگوی اناگرام که همان تیپ حاکم، رییس و کنترلگر (Challenger (است، با استناد به محتوای داستان پادشاه و کنیزک بررسی و تحلیل کند و یافتهها را بهصورت شکل و جدول ارایه نماید.

اناگرام، تیپهای شخصیتی، تیپ حاکم، داستان شاه و کنیزک مثنوی