مرضیه مکرم - استادیار ژیومورفولوژی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب، دانشگاه شیراز
علی درویشی بلورانی - استادیار گروه سنجش از دور و GIS ، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
سعید نگهبان - استادیار ژیومورفولوژی بخش جغرافیا- دانشگاه شیراز

شناخت عوامل هیدروژیومورفولوژیک و عملکرد آنها در حوضه آبخیز به منظور شناخت و مدیریت محیط حوضه آبخیز، اهمیت زیادی دارد. در این پژوهش یکی از زیرحوض ههای آبخیز رودخانه ارومیه (نازلوچای) واقع در شمال غرب ایران با مساحت 948/75 کیلومترمربع با محاسبه و آنالیز مورفومتری و استفاده از فنون سیستم اطلاعات جغرافیایی مورد بررسی قرارگرفته است. برای استخراج آبراهه های منطقه و بررسی حوضه آبخیز از نظر مورفومتری از مدل رقومی ارتفاع DEM 30 متر استفاده شد. پارامترهای مورفومتری بررسی شده در این مقاله شامل تعداد آبراهه ها Nu ، رتبه آبراهه U، مجموع طول آبراهه L، ضریب بیفرکاسیون Rb ، پستی و بلندی Bb ، چگالی زهکشی Dd (، فراوانی آبراهه Fs ، فاکتور شکل Rf ، ضریب گردی Rc و ضریب مستطیل معادل Re می باشد. نتایج نشان داد که با توجه به تعداد آبراهه ها 489 آبراهه وجود آبراهه های درجه اول، دوم و سوم، زیاد بودن طول آبراهه ها، بالا بودن نسبت طول آبراهه ها نسبت به مساحت حوضه، ضریب رلیف بالا که نشان دهنده وجود ارتفاعات و شیب زیاد، منطقه فرسایش پذیر بوده و نیاز به مدیریت بیشتر دارد. همچنین مطالعات لندفرم در منطقه مورد مطالعه نشان داد که به کمک ویژگ یهای مورفومتری می توان میزان حساسیت لندفرم ها به فرسایش را در منطقه مشخص نمود. به طوری که بعد از تهیه نقشه لندفرم ها با استفاده از شاخص موقعیت توپوگرافی TPI ، و در نظرگرفتن مناطق حساس به فرسایشاز طریق ویژگی های مورفومتری، لندفرم های حساس به فرسایش در منطقه مورد مطالعه مشخص شد. به طوریکه افزایش تعداد آبراهه ها و طول آن در حوضه آبخیز نشان دهنده افزایش فرسایش است. با مقایسه نقشه لندفرم ها و نقشه آبراهه های منطقه مورد مطالعه مشخص شد که لندفر مهای کلاس 4 دره های U شکلو لندفرم های کلاس 3زهکش های مرتفع دارای بیشترین فرسایش پذیری هستند. نتایج نشان داد که با افزایش میزان چگالی زهکشی میزان فرسایش پذیری افزایش می یابد که در لندفرم های کلاس 4 دره های u شکل و کلاس 6 بیشترین میزان فرسایش پذیری با توجه به بالا بودن چگالی زهکشی دیده شد.

مورفومتری، فرسایش پذیری، لندفرم، چگالی زهکشی