هنگامه بلورساز مشهدی - عضو هیات علمی گروه روانشناسی، علوم تربیتی و مشاوره دانشگاه پیام نور و عضو سازمان نظام روانشناسی

نماز به صورت ساختاری، عملی دو جزیی و متشکل از دو بخش فیزیکی و متافیزیکی می باشد. در پژوهش حاضر، صرفا تاثیرات بعد فیزیکی بر ایجاد آرامش در شخص نمازگزار، به شیوه مقارنه و مقایسه با انحاء اثرات شناخته شده در ساختارهای آرامش بخشی طبقه بندی شده تحت عناوین مدیتیشن و ذن مبتنی بر اصل قطع ارتباط حواس با محیط پیرامون به دو شکل 1. خارج نمودن اندام های حسی از حالت فعال به صورت خودآگاه2. ایجاد تمرکزبا بهره گیری از روشهای آزمون تجربی و به واسطه ابزار و وسایل کمکی و شبیه سازی موقعیت، مورد بررسی قرار گرفت. هدف روشن از انجام این پژوهش پاسخ به این پرسش است که آیا صرف موقعیت و حالت قرارگیری فیزیکی نمازگزار مستقل از اعتقادات وی می تواند شبیه شیوه های معمول مدیتیشن سبب ایجاد آرامش روانی گردد روش و ابزارهابرای نیل به هدف مذکور، در یک موقعیت شبیه سازی شده آذین بندی نمازخانه توسط تعدادی کارگر، واکنش نمازگران به محرکهای بینایی و شنوایی قبل و در حین برگزاری نماز مورد سنجش قرار گرفت. برای سنجش واکنش بینایی از حرکت یک پوینتر (نشانگر) و به منظور اندازه گیری سطح پاسخ به محرک شنوایی از توپک زنگ دار بهره گرفته شد. شبیه سازی موقعیت آذین بندی، قبل از اقامه نماز به جهت ایجاد آمادگی غیر مستقیم در نمازگزاران و به منظور حذف اثر نامطلوب و ناخواسته فوبیای قرارگیری درمحیط ناآشنا و واکنش های ناگهانی ناشی از آن صورت پذیرفت. بدیهی است بدین شیوه سطح معمول تغییرات نوری و آوایی به دلیل آمادگی نمازگزار، واکنش ناشی از احساس خطر را در وی بر نخواهد انگیخت.داده های جمع آوری شده در دو بخش مجزای واکنش های دیداری و شنیداری و برای هر بخش مورد اشاره در دو زیربخش تفکیکی قطع ارتباط خودآگاه و ایجاد تمرکز تحلیل گردیدند.یافته هاتجزیه آماری داده ها و طبقه بندی به روش LSD از وجود تفاوت معنادار در پاسخ به محرک نوری در حین نماز و قبل از آن در هر دو زیر بخش قطع ارتباط خودآگاه و ایجاد تمرکز حکایت می کند. این تفاوت در مورد زیر بخش نخست مورد اشاره، بسیار معنادار و در مورد زیر بخش دوم فقط معنادار است. این در حالی است که در مورد بخش واکنش شنوایی وجود تفاوت معنادار هرگز به اثبات نرسید.بحث و نتیجه گیریمستند به نتایج مذکور حداقل به میزان 95 درصد می توان مطمین بود صرفا به لحاظ ساختار فیزیکی نماز و مستقل از اعتقاد فرد به اسلام، به شیوه شناخته شده استراحت اندام حسی در شرایط هوشیاری کامل و با دریافت کمتر داده های پیرامونی و به تبع آن کاهش میزان تحلیل مغزی و واکنش به آنها (البته فقط در بعد دیداری و نه شنیداری) نماز سبب کاهش استرس و یا افزایش آرامش می گردد.

نماز، آرامش، محرک بینایی، محرک شنوایی، مدیتیشن