محمدرضا رضاییان کوچی - دانش آموخته دکتری حقوق کیفری(فقه و حقوق جزا) و مدرس دانشگاه، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه خوارزمی تهران

در رابطه با مفهوم مسیولیت کیفری عاریتی و مواردی که ممکن است تحت عنوان مسیولیت عاریتی قرارگیرند ابهامات زیادی مطرح است. در فرض عاریتی بودن مسیولیت کیفری، مجرمیت رفتارعاریتی از جرم اصلی نشات گرفته می شود اما این بدان معنا نیست که در تحقق الگوی مسیولیت کیفری عاریتی لزوما نیاز به فردی تحت عنوان معاون و شخص دیگری به نام مباشر داشته باشیم. در تمامی موارد تحقق مسیولیت کیفری عاریتی وجود برخی شاخص ها الزامی است به طوری که می توان گفت آنچه تحت عنوان مسیولیت کیفری عاریتی مطرح است، در قالب یک ساختار عمومی قابلیت بررسی دارد. به لحاظ نظری راهکارهای متفاوتی برای جلوگیری از وقوع رفتارهای عاریتی توسط حقوقدانان ارایه شده است اما یکی از اصلی ترین واکنش ها در برابر این دسته از رفتارها تصویب و تدوین قوانین جزایی برای برخورد با مرتکبین آنها می باشد. از همین روی این پرسش مطرح می گردد که آیا قوانین جزایی تمامی مصادیق رفتارهای عاریتی را جرم انگاری کرده اند آیا تعاریف و شرایط قانونی ارایه شده توسط قانونگذارکیفری کامل و جامع است براساس گفتمان حاکم بر رفتارهای عاریتی می توان گفت الگوهای مبتنی بر عاریت چند وجهی است و لزوما به بحث معاونت در جرم محدود نمی شود، بلکه ممکن است در مواردی نظیر شروع به جرم نیز تحقق یابد. علاوه بر این، مسیولیت کیفری عاریتی به هیچ عنوان شبیه مسیولیت کیفری نیابتی نیست، بلکه مولفه هایی دارد که آن را از سایر حوزه های مسیولیت کیفری متمایز می سازد. چالش های اخیر این نیاز را ایجاد می کند که متولیان کیفری به بازاندیشی در مقررات کیفری کنونی بپردازند که البته لازمه این امر مطالعه تطبیقی قواعد و مقررات موجود در نظام های کیفری معاصر، مقایسه و بررسی تدابیر اتخاذی آنها و انجام مطالعات تطبیقی دانش محوراست

جرم، علیت، مجازات، مسیولیت کیفری عاریتی، مسیولیت نیابتی، معاونت