سیدحسین واعظی - استادیار، گروه الهیات، دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان خوراسگان
طه سمیعی - خارج فقه و اصول، مدرس حوزه و دانشگاه

تدوین مکاتب اصولی همواره مرهون تلاش های علمایی بوده است که با پشتوانه فکری ناشی از قرآن و سنت تاثیرات شگرفی در حوزه ی منابع، ساختار، عناوین جدید و امثال اینها، در علم اصول ایجاد کرده اند. هدف در پژوهش حاضر، نقد و بررسی ادله فقهی و اصولی مذاهب اسلامی در رابطه با مصلحت بوده که با روش توصیفی و تحلیل محتوی و با استناد به منابع کتابخانه ای صورت پدیرفته است. یافته های پژوهش حاکی است: سه فرض در خصوص مسایل مستحدثه به عنوان منبع استنباط احکام شرعی وجود دارد. اول: مصلحت به عنوان منبع استنباط، دوم: حجیت مطلق ظن، سوم: مصلحت به عنوان مدرک عقل علمی. با بررسی فرضهای سه گانه ی در باب فقه نظریات مبتنی بر جایگاه مصلحت در وضع قوانین به ویژه احکام حکومتی: فرض اول با توجه به شیوهی فقاهتی، اجتهادی شیعه محال است. فرض دوم هم با تالی فاسدهایی که دارد، در اثبات حجیت خبر واحد و حجیت ظهور ممکن نبوده و تنها فرض عقلانی و قابل قبول، فرض سوم است. البته مصلحت در کلام شیعه مخصوصا فقهای متاخر به معنای استفاده ازمصالح مرسله نبوده، بلکه به معانی دلیل عقل قطعی ومدرک عقل عملی درنظر گرفته شده است

مذاهب اسلامی ،عقل عملی، مسایل مستحدثه، اصول فقه، فقه