مجتبی رجب پورگنجی - کارشناس ارشد فقه و حقوق،

باید توجه داشت که عقد از حیث آزاد یا مشروط بودن خلاقیت اراده به سه نوع قصد )رضایی، تشریفاتی و عینی (تقسیم می شود. 1 در حقوق ما اصل بر رضایی بودن عقود است و عقد با تراضی واقع می شود. لذا در مورد قرارداد رحم جایگزین که دارای ماهیت شبیه به عقد اجاره اشخاص می باشد، نیز باید آن را در شمار عقود رضایی دانست. اما به نظرمی رسد به دلیل اهمیت این قرارداد و آثار بسیار مهمی که در چنین قراردادی وجود دارد، قرارداد مزبور در شمار عقود تشریفاتی قرار میگیرد و بیان داشت که این نوع قرارداد از جمله استثنایدیگری در شماراستثناهای اصل رضاییبودن عقود تلقی شود؛ تا بتوان بر تنظیم و انعقاد چنین قراردادهایی، نظارت بیشتری کرد . و این عقد از لحاظ لزومی که دو طرف قرارداد در حفظ پیمان خود دارند به عقد لازم، جایز و خیاری تقسیم می شود. به جهت اهمیت مادر جانشین و رضایت قلبی او در این قرارداد و به دلیل رعایت مصلحت طفل می توان این قراردادرا قبل ازحاملگی جایز وبعد از آن لازم دانست.و از لحاظ تملیکی یا عهدی بودن، در قرارداد مادر جانشین تملیکی صورت نمی پذیرد و این گونه قراردادها برای هر یک از طرفین تعهدی ایجاد می شود، بنابراین قرارداد اجاره رحم با مادر جایگزین در تقسیم بندی عقودعهدی قرار می گیرد. و همچنین اینکه قرارداد رحم جایگزین نوع دوستانه در شمار عقود غیرمعوض و این قرارداد در نوع تجاری در شمار عقود معوض قرار دارد.قراردادهای رحم جایگزین نوع دوستانه اصولا مبتنی بر مسامحه است و انگیزه مادرجانشین مبتنی برهدف های اخلاقی است. شرط عوض نیز درآن چون با تعهد مادر جانشین پیوند ندارد، لطمه ای به مبنای تسامح نمی زند. در قراردادهای رحم جایگزین تجاری نیز انگیزه های اخلاقی و مسایل عاطفی بر سودجویی و منفعت طلبی غلبه دارد، چنانچه می توان این قرارداد را نیز در گروه عقود مبتنی برمسامحه قرار داد

قرارداد ،قرارداد رحم جایگزین، والدین حکمی ، مادر جایگزین ، اجاره رحم