محمود پیراسته مقدم - دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یاسوج، یاسوج، ایران
کرم جانی پور - استادیار، دانشکده حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یاسوج، یاسوج، ایران

در نظام حقوقی کیفری عرفی به منظور وصول به هدف اصلاح و تربیت مجرمان از ابزارهای مختلفی با رعایت تشریفات و مقررات خاصبهره برداری می شود. این ابزارها که از قبیل تعلق اجرای مجازات و تعویق صدور رای متنوع است، در راستای تحقق اصل فردی کردنمجازات ها و صرفا جهت تحقق اصلاح و تربیت مجرمان پیش بینی شده است. اصل قانونی بودن جرایم و مجازات ها که اصول مختلفی، ازجمله اصل قانونی بودن جرم و اصل قانونی بودن نوع و میزان مجازات ها را در درون خود دارد و با اصل قانون گرایی متفاوت است. در هرکشوری پاره ای رفتارها به عنوان جرم قلمداد می شوند که اولین و ابتدایی ترین عکس العمل در برابر این رفتارهای مجرمانه، اجرایمجازات است. مجازات ها ویژگی ها و خصوصیاتی دارند که در نهایت می تواند نظم را به جامعه باز گرداند هرچند ممکن است این اعاده نظم نتواند زیان های ناشی از جرم را به طور کلی برآورده کند اما تا حدود زیادی می تواند زمینه های حمایت از جامعه و بزه دیده را فراهم کند. باید دقت داشت که در گذشته اگر کسی مرتکب جرمی می شد کلیه نزدیکان و خاندان آن فرد در معرض انتقام خانواده مجنی علیه بودند. ولی پس از سال ها بر مجازات ها اصولی حاکم شد که رعایت این اصول می تواند زمینه ی اجرای یک محاکمه عادلانه و قانونمند را فراهم کند. مجازات های اصلی در کشور ما به پنج دسته حدود، قصا،، دیات، تعزیرات و مجازات های بازدارنده تقسیم می شدند اما با تصویب قانون جدید مجازات اسلامی در سال جاری یک دسته از این مجازات ها از نظام قضایی کشور حذف شد. ماده 14 قانون مجازات اسلامی جدید مقرر کرده است که مجازات های مقرر در این قانون چهار قسم است: حد، قصا،، دیه و تعزیر. با درنظر گرفتن اهداف کیفرشناختی یعنی تنبیه و اصلاح مجرم، پیشگیری عمومی و خصوصی و تامین دفاع اجتماعی به عنوان بخشی از معیارهای تناسب، با فلسفه وجودی اصل تناسب مغایر است. در نظام حقوقی ایران اصل ممنوعیت مجازات های نامتناسب در هیچ یک از قوانین موضوعه به صراحت پیش بینی نشده و مجازات های تعیین شده در بسیاری از قوانین کیفری با معیارهای اصلی تناسب، هماهنگ نیستند. در این پژوهش سعی شده است که ابتدایا پس از تعریف مجازات، در گام دوم به بیان ویژگی ها، اهداف، اصول حاکم برمجازات ها پرداخته و در گام نهایی، انواع مجازات ها در قانون مجازات جمهوری اسلامی ایران، مصوب 1392 را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

مجازات، حد، قصاص، دیه ، تعزیر، حقوق موضوعه