تهمینه مظاهرپور - دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد یاسوج
مهران جعفری ترزنق - استادیار، دانشکده حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد یاسوج

بنای عقلاء یکی از مفاهیم کلیدی در بسیاری از مباحث فقهی و اصولی است. فقها در موارد متعددی از این واژه سخن به میانآورده و به بحث پیرامون آن پرداخته اند که پرسش از اعتبار شرعی سیره های عقلایی از آن جمله است. عبارات و درک متفاوتعلماء از این مفهوم و فقدان تلقی واحد از یک سو و نزدیکی و مشابهت بنای عقلا با مفاهیمی چون عرف، عادت، اجماع، سیرهمسلمین یا سیره متشرعه و حتی عقل و دلیل عقلی از سوی دیگر تا جایی که گاه با برخی از این مفاهیم یکسان و مترادفپنداشته شده اند، موجب بروز آشفتگی و پیچیدگی در کلام اندیشمندان شده و هرگونه تحقیق و پژوهشی را در این خصوص بامشکلات جدی مواجه می کند .شیعه با کمک گرفتن از علم اصول آن را مقدمه ای برای استنباط احکام شرعی قرار داده است؛بدین معنا که فقیه در استنباط احکام شرعی نیازمند قواعدی است که علم اصول عهده دار آن می باشد وبدون علم اصولاستنباط صحیح وکامل نمی باشد. نتایج این تحقیق حاکی از آن بود که:1) تشکل و ساختار قدرت و حکومت را بنای عقلا تعیین می کند. 2) بنای عقلاء خود یکی از گونه های عرف است لیک به ظاهر،این دو از جهت عناصر تشکیل دهنده دارای اختلاف می باشند .3) نقش مهم بنای عقلاء در احکام مربوط به بخش معاملات آشکارمی شود و 4) بنای عقلا به وسیله ی تکرار یک عمل معین ثابت می گردد.

بنای عقلاء، فقه و علم اصول