مرضیه اکبرپور کامی - دانشجوی کارشناسی ارشد باستان شناسی، دانشکده هنر - دانشگاه بیرجند
حسن هاشمی زرج آبادی - دانشیار و عضو هییت علمی دانشکده هنر- دانشگاه بیرجند
علی زارعی - استادیار و عضو هییت علمی دانشکده هنر – دانشگاه بیرجند

سقانفارها بنایی ساده و عموما دو طبقه و از چوب ساخته شده اند. این بنای مذهبی، آیینی و بومی منطقه که همیشه در کنار تکایا ساخته شده اند، بگونه ای که سقانفار (نماد حضرت ابوالفضل) و تکیه (نماد امام حسین(ع)) بصورت یک مجموعه جدایی ناپذیر و رو به قبله ساخته می شود. این نگاه آیینی بومی به این مجموعه که در واقع نوعی احترام به بزرگان می باشد، در ساختار معماری نیز وارد شد و هم بر این اساس سقانفار را رو به تکیه می ساختند. حتی در نقش پردازی بنا از مضامین بومی و بسیاری از فعالیت هایی که مردم بصورت روزمره انجام می دادند استفاده کردند و اسطورهه ای ملی، روایتی الهام بخش یا قصه ای درباره گذشتگان و اغلب مانند نمادی ملی مهم است و ارزش های ملی را تصریح می کند و ممکن است در قالب یک حماسه ملی ظاهر شود؛ اسطوره ها و حماسه های ایرانی نه تنها نقش مهمی در ادبیات فارسی دارند، بلکه صحنه های اسطوره ای قهرمانان را به همراه تصویر به جهانهنرهای بصری وارد کردند و حماسه ها یکی از مولفه های هویت ساز در خلق نقوش سقانفارهاست. نقاشی های صورت گرفته در این بناها به دوره قاجار برمی گردد که مضامین کلی نقوش را دو دسته مذهبی )واقعه کربلا، داستان های قرآنی، آخرت و غیره) و غیرمذهبی (اساطیری، خیالی، رزم وخشونت، گیاهی، حیوانی، هندسی وغیره) در برمی گیرد. تمرکز اصلی این مقاله بر مضامین اسطورهای-بومی نقوش این بناها براساس تطبیق نقوش سه سقانفار شیاده لدار شاهزاده رضا بوده است، تا به علل تجلی این گونه مضامین در این بنای مذهبی پرداخته شود. اهداف پژوهش:* ارایه تحلیلی از نقش مایه های اساطیری موجود در سقانفارها.* بررسی علل تجلی نقوش اسطورهای بر روی سقانفارها.سوالات پژوهش:* چرا نقش مایه های اساطیری بر روی سقانفارها نقش بسته اند نقوش اسطورهای منقوش بر روی سقانفارها به چه چیزی اشاره دارند

سقانفار، مضامین غیرمذهبی نقوش، شیاده، لدار، شاهزاده رضا