هوشمند عطایی - استادیار دانشگاه پیام نور اصفهان

در این مقاله در دوره آماری 2003-1951 سالهای کم بارش ایران شناسایی و بر این اساس داده های روزانه ارتفاع ژئو پتانسیل تراز 500 هکتو پاسکال ساعت GTM 12 برای مختصات صفر تا هفتاد درجه طول شرقی و ده تا شصت درجه شمالی در سالهای بسیار کم بارش (1983 و 1989) از پایگاه داده های اقلیمی NCEP/NCAR استخراج شد. تفکیک مکانی این داده ها 5/2×5/2 درجه بوده است. داد‌ه‌های مذکور با استفاده نرم افزار S-plus استانداردسازی شد و با اجرای روش تحلیل مولفه‌های مبنا و تحلیل خوشه‌ای روزهای نماینده سالهای بسیار خشک شناسایی و الگوهای آنها از سایت www.cdc.noaa.gov استخراج شد. الگوهای شماره 1 و 2 معرف حاکمیت فراز و پر ارتفاع بر روی ایران است. تحت استقرار هر یک از الگوهای مذکور، کشور ایران با کاهش بارندگی نسبت به میانگین مواجه است. در زمان حاکمیت الگوی گردشی فرازی، بر روی شبه جزیره عربستان یک فرود تشکیل شده است و بخش میانی و جنوبی کشور بارش کمی را دریافت کرده است. در زمان استقرار الگوی هسته‌ای پر ارتفاع نواحی شمالی کشور با کاهش بارش نسبت به میانگین و خشکسالی اقلیمی مواجه شده است.

خشکسالی، الگوهای گردشی، ارتفاع ژئوپتانسیل، سطح میانی جو، ایران