اسماعیل قلی نژاد - مربی علمی دانشگاه پیام نور استان آذربایجان غربی
امیر آیینه بند - دانشیار دانشگاه شهید چمران اهواز
عبداله حسن زاده - استادیار مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان غربی
قربان نورمحمدی - استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

این آزمایش به منظور بررسی اثرات تنش کمبود آب، مقادیر متفاوت نیتروژن و تراکم بوته بر کارایی اقتصادی و کارایی بیولوژیکی مصرف آب، کارایی زراعی، کارایی مصرف نیتروژن آفتابگردان روغنی رقم ایرو فلور در سال 1386 و 1387 در مزرعه تحقیقاتی ارومیه اجرا گردید. این تحقیق به صورت کرت‌های دوبار خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار بود. فاکتور اصلی سه سطح آبیاری مطلوب (I1)، تنش ملایم (I2) و تنش شدید خشکی (I3) (به ترتیب آبیاری پس از تخلیه 50، 70 و 90 درصد ظرفیت زراعی) بود. فاکتور فرعی سه سطح نیتروژن 100، 160 و 220 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار و تراکم بوته به عنوان تیمار فرعی فرعی دارای سه سطح تراکم 55/5، 66/6 و 33/8 بوته در مترمربع بودند. نتایج تجزیه مرکب نشان داد که تاثیر تنش خشکی، نیتروژن و تراکم بوته بر عملکرد دانه و بیولوژیکی معنی‌دارد بود. افزایش کاربرد نیتروژن موجب افزایش عملکرد دانه شد. عکس‌العمل عملکرد دانه نسبت به افزایش تراکم بوته مثبت بود. با کاهش فواصل آبیاری، کارایی اقتصادی و بیولوژیکی مصرف آب افزایش یافت به طوری که بیشترین کارایی اقتصادی و بیولوژیکی مصرف آب به ترتیب به میزان 53/3 درصد به تیمار تنش خشکی شدید و 8/144 کیلوگرم در هکتار به آبیاری مطلوب تعلق داشت. عکس‌العمل کارایی‌های مزبور نسبت به افزایش تراکم بوته مثبت بود. بیشترین کارایی زراعی و کارایی مصرف نیتروژن به ترتیب به میزان 58/13 و 53/17 کیلوگرم در هکتار به بیشترین تراکم تعلق داشت. افزایش تراکم از 55/5 به 33/8 بوته در مترمربع، عملکرد ازت را به میزان 7/4 درصد افزایش داد. نتایج به دست آمده نشان داد که در شرایط مختلف رطوبتی، جهت افزایش کارایی مصرف آب و نیتروژن لازم است حد بهینه میان مصرف نیتروژن و تراکم بوته با فراهمی آب در خاک را در نظر داشت.

آفتابگردان، تنش خشکی، نیتروژن، تراکم بوته، کارایی مصرف آب و نیتروژن