سالار منجم - دانشجوی کارشناسی ارشد پردیس کشاورزی و منابع طبیعی کرج، دانشگاه تهران
ولی اله محمدی - دانشیار پردیس کشاورزی و منابع طبیعی کرج، دانشگاه تهران
علی احمدی - دانشیار پردیس کشاورزی و منابع طبیعی کرج، دانشگاه تهران

ریزش دانه در طول مدت برداشت و همچنین قبل از آن یکی از مهم‌ترین عوامل کاهش محصول کلزا در ایران و مناطق خشک و نیمه‌خشک جهان می‌باشد. اثر تنش خشکی در مرحله گلدهی و دانه‌بندی بر میزان ریزش و صفات مورفولوژیکی 14 رقم تجاری کلزا شامل آر.جی.اس 003، ساری گل، هایولا 60، هایولا 308، هایولا 401، هایولا 420، طلایه، الایت، اس.ال.ام، زرفام، اکاپی، لیکورد، اَپرا و مودنا در قالب کرت‌های خرد شده بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار مورد بررسی واقع گردید. رژیم آبیاری، عامل اصلی و ارقام مورد مطالعه به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. تنش خشکی در مرحله گلدهی به صورت قطع آبیاری در این مرحله تا رسیدن ظرفیت آب خاک به کمتر از 5/1- مگا پاسکال و تنش در مرحله دانه‌بندی به صورت قطع کامل آبیاری از این مرحله تا پایان برداشت محصول اعمال گردید. صفات مورفولوژیکی اندازه‌گیری شده عبارت بودند از: ارتفاع بوته، ارتفاع اولین شاخه فرعی، تعداد و طول خورجین در گل آذین اصلی، تعداد دانه در خورجین گل آذین اصلی، وزن هزار دانه، تعداد شاخه فرعی درجه 1 و درجه 2، تعداد خورجین‌ در شاخه فرعی درجه و درجه2، طول خورجین‌های شاخه‌های فرعی، تعداد دانه در خورجین‌های شاخه‌های فرعی، و تعداد روز تا رسیدن کامل. پس از رسیدن ارقام و برداشت‌ آنها، درصد ریزش با انجام سه تکان یکسان با دست روی پارچه برزنتی اندازه‌گیری شد. تنش در مرحله گلدهی سبب کاهش ارتفاع، قطر طوقه، ارتفاع اولین شاخه فرعی، طول گل‌آذین اصلی، طول خورجین، وزن هزار دانه و تعداد روز تا رسیدن کامل و افزایش درصد ریزش گردید. اما تنش در مرحله دانه‌بندی تاثیر معنی‌داری روی صفات مورد بررسی نداشت و حتی درصد ریزش را نسبت به شرایط شاهد تا حدی کاهش داد. هم در شرایط آبیاری طبیعی و هم در شرایط تنش خشکی گلدهی و دانه‌بندی، رقم اپرا و اس.ال.ام بیشترین و رقم آر.جی.اس 003 و رقم الایت کمترین میزان ریزش بذر را داشتند.

کلزا، ریزش‌، خشکی، گلدهی، دانه‌بندی