اضطرار و ضرورت

انطباق رفتار افراد جامعه با مقررات و قوانینی که ایجاد کننده نظم آن اجتماع هستند شرایط متعارف جامعه را می سازد. اما ممکن است اعمالی توسط افرادی انجام شود که این نظم را بر هم زند که در این مواقع جامعه فردخاطی را محکوم و مجازات می کند، ولی قبل از مجازات افراد باید علت رفتار غیرقانونی را مورد بررسی قرار داد. این مبحث در حقوق ایران اشاره به مفهوم اضطرار یا ضرورت دارد. اضطرار یا ضرورت حالت کسی است که ناگزیر از اختیار میان 2 امر است که یکی از آنها ارتکاب جرم می باشد. مضطری که مرتکب جرم شده مسوولیت کیفری ندارد؛ اما مسوولیت مدنی او به حال خود باقی است. حالت اضطرار یا ضرورت در حقوق اسلام به رسمیت شناخته شده و در این باره هم آیات قرآن و هم روایات و احادیث معصومان (ع) صراحت دارند. اجماع فقها نیز اضطرار یا ضرورت را جزو اسباب اباحه محرمات و محظورات به شمار آورده است و عقل انسان هم بر عدم مجازات مجرم مضطر تاکید دارد. در حقوق جزای ایران هم حالت اضطرار یا ضرورت یکی از موارد معافیت از مجازات می باشد؛ هرچند در مورد این مساله که این حالت جزو علل رافع مسوولیت کیفری است یا در زمره علل موجهه جرم به شمار می آید و اینکه آیا اضطرار و ضرورت یک حالت هستند یا نه، میان حقوقدانان اختلاف نظر وجود دارد. لذا هدف از انجام پژوهش بررسی تعاریف اضطرار ( حالت ضرورت ) و ادله آن و شرایط برایت مرتکب جرم ضروری است. تا به دنبال آن جایگاه اضطرار و فواید آن مشخص شود.

Keywords:

جهات موجهه جرم , اضطرار , ضرورت , مسیولیت کیفری , مسیولیت مدنی