محیا رفیعی بندری - استادیار بخش فلسفه، دانشکده ادبیات، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران

یکی از مباحث مهمی که ذهن فلاسفه را به خود مشغول کرده، فعل خداوند است. فاعلیت خداوند در نزد متفکرین اسلامی، بسیار مورد بحث قرار گرفته و پیرامون آن نظریاتی ابراز شده است. برخی فعل خداوند را از نوع تجلی دانسته و آنرا همچون فاعلیت انسان بالفعل می دانند. در این مقاله، با هدف شناخت نظرات غالب حکما راجع به فعل خداوند در آفرینش جهان با روش توصیفی تحلیلی، فاعلیت خداوند از دیدگاه حکمای اسلامی مورد بحث قرار گرفته و نظرات مختلف تحلیل شده است و در نهایت به این نتیجه رسیده ایم که اغلب حکما فاعلیت را بالعنایه و بالتجلی خوانده اند که میان هر دو نظریه می توان جمع کرد. مهمترین نظریان ابراز شده در این موضوع از ابن سینا و ملاصدرا بوده که هر یک با نقد نظر متکلمین و حکمای پیش از خود نظرات تازه ای اظهار داشته اند.

فعل خداوند، تجلی، عنایت، ملاصدرا، ابن عربی، ابن سینا،