افشین فولادی سمنان - کارشناس ارشد مهندسی عمران، مهندسی آب، دانشگاه فردوسی مشهد
محمدرضا جعفرزاده - استاد گروه مهندسی عمران، دانشکده مهندسی، دانشگاه فردوسی مشهد

نقاط شکست به دلایل طبیعی و یا غیر طبیعی در بستر رودخانه ها به صورت پله های متوالی شکل می گیرند. در تحقیق حاضر نحوه حرکت رسوبات در اثر مهاجرت دو نقطه شکست متوالی در بستر ماسه ای یک کانال مستطیلی روباط با شیب ملایم به ازای دبی های مختلف، به طور آزمایشگاهی بررسی می شود. با شروع جریان دو نقطه شکست اولیه در مدت زمان کوتاهی محو می شوند اما کف کنی و رسوب گذاری، یک موج تیز پس رو به بالادست و یک موج پیش رو به پایین دست را در بستر کانال به وجود می آورد. افزایش دبی سبب افزایش نرخ حرکت این دو موج می شود. در حد فاصل این دو موج، بستر کانال با شیب تندی گسترش یافته و یک پشته کناری شکل می یگرد. آبراهه در پایین دست پشته کناری به تدریج پیچانی می شود. از این رو مهاجرت نقاط شکست تنها محدود به تغییرات تراز نمی شود بلکه پلان کانال را نیز ناپایدار می کند. همراه با پس روی تقطه شکست اول به بالادست، امواج ماسه ای از نوع پادتل ماسه در نزدیکی این نقطه شکل می گیرد. برای پیش بینی شکل بستر در محدوده ی نقطه شکست، روش فان راین بیشترین مطابقت را با نتایج آزمایشگاهی دارد.

نقطه شکست، کانال روباز، رسوبات غیرچسبنده، فرسایش، رسوب گذاری، امواج ماسه ای