احمد رمضانی - استاد یار دانشگاه علم و فر هنگ
سعید اکرادی - دناشجوی دکتر ی حقوق کیفری وجرم شناسی دانشگاه آزاد اسلامی تهرا ن شمال

ماده 302 قانون مجازات اسلامی با برشمردن مصادیق مهدورالدم، افراد عادی را در جنایات نسبت به اشخاص مشمول ماده 302 از قصاص و دیه مبرا میکند. این ماده به نوعی بیانگر این موضوع است که قانونگذار دست افراد را در اعمال مجازات خود سرانه تا حدود زیادی باز گذاشته است ؛ بدیهی است مطابق تبصره 1 ماده مذکور اقدام در برخی موارد پیش بینی شده در ماده بدون اجازه دادگاه ،موجب تعزیر مرتکب خواهد شد. در خصوص سابقه فقهی موضوع ، باید اذعان داشت که در مطلق یا نسبی بودن اباحه جنایت نسبت به اشخاص مهدورالدم در کلمات فقها اختلافات زیادی به چشم می خورد؛ غالب فقهای اسلامی جز در مورد ساب النبی(ص) و اهانت به ایمه اطهار (ع) قایل به اباحه نسبی بوده و این افراد را فقط نسبت به حاکم مهدورالدم شمرده اند و به سایر افراد حق اعمال مجازات را ندادهاند. در این نوشته بدوا سابقه تاریخی اعمال مجازات توسط افراد در قرآن و فقه اسلامی را از منظر شرع مورد بررسی قرار داده می شود درادامه همین پیشینه را از نگاه قانونگذار قبل و بعد از انقلاب اسلامی مورد کنکاش قرار داده خواهد شد.

فقهی، کیفری، اعمال مجازات، خودسرانه، حدود