بررسی تطبیقی تجربه دینی از منظر ویلیام جیمز وشلایر ماخر

در میان اندیشمندان دینی، شلایر ماخر نه از منظر مابعدالطبیعه یا فلسفه اخلاق، بلکه ار منظر احساس و شهود دینی به تبیین و تفسیر ماهیت دین وتجربه دینی می پردازد. وجه تمایز و حتی ویژگی ابداعی تفسیر او آن است که نه همانند متفکران معاصرش دین را به یکی از مقولات اخلاق، مابعدالطبیعه و هنر فروکاهد، بلکه کوشش وی آن است که ضمن اثبات استقلال دین ساحت تجربه دینی را به منصه ظهور برساند. از سویی اندیشمند و فیلسوف دینی دیگری به نام ویلیام جیمز در همین راستا حرکت کرده و ضمن قوت بخشیدن به نظریه تجربه دینی از زاویه دیگری به این مفهوم نگریسته که منشا ایجاد اختلاف نظر با شلایر ماخر گردیده است. او که یک روان شناس تجربی ،واقع گرا و فیلسوف معروف پراگماتیسم است در محیطی پروتستانی بزرگ شده و از جهت عاطفی دلبستگی خاصی به احوال دینی و عرفانی دارد. با تالیف کتاب تنوع تجربه دینی تحولی شگرف در ترویج این مفهوم ایجاد میکند. در این مقاله ابتدا با نگاهی به زندگی نامه این فیلسوفان و با طرح دیدگاه ها و نظریات هر کدام، در یک تحقیق روشمند و مطالعه تطبیقی نقاط اشتراک و افتراق اندیشه های آنهارا بیان کرده و به تبیین و تحلیل آنها خواهیم پرداخت. اشترکاتی همچون: تحلیل تجربه دینی در عواطف و احساسات، قایل بودن به ذات گرایی، کیفیت معرفت شناختی تجارب دینی و...، یا افتراقاتی مانند: جمع کردن احساس و شهود با هم یا ثابت بودن عناصر احساس و سلوک در مواجهه با تنوع سنتهای دینی و....