مصیب قادری چشمه گچی - دانشجوی کارشناسی ارشد رشته حقوق خصوصی دانشگاه رازی کرمانشاه
پویا گراوند - دانشجوی کارشناسی رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه رازی کرمانشاه

نهاد خانواده، با اینکه قوانین ما آن را تعریف نکرده است و برای آن شخصیت حقوقی قایل نشده است، قدیمی ترین ومهمترین گروه اجتماعی است. خانواده، هسته ی مرکزی اجتماع است و نخستین اجتماعی است که شخص در آن گام می نهد و آداب زندگی، اصول و رسوم اجتماعی و تعاون و از خود گذشتگی را در آن فرا می گیرد. در نتیجه فهمیده می شود که اهمیت و جایگاه خانواده در تعالی و سعادت افراد جامعه ی بشری غیر قابل کتمان است. قانون ایران در یک سطح وسیع و به خصوص در حوزه ی خانواده، تحت تاثیر احکام و دستورات فقهی از جمله فقه امامیه بوده است. یکی از مهمترین این قواعد، قاعده فقهی ))الاقرب یمنع الابعد(( است که در قوانین و قواعد مربوط به خانواده نقش بسزایی در قانونگذاری در این حوزه از حقوق داشته است. درباره ی مبنای این قاعده می توان اینطور گفت که صرف نظر از آیات و روایات وارده در این باب که مشروعیت آن را بر همگان روشن می سازد این است که در قواعد مربوط به خانواده، هر اندازه افراد نزدیکتر به فرد )خواه در مبحث ارث، حضانت، نفقه و ... که دارای احکام خاصی در حوزه ی حقوق خانواده هستند( اداره ی امور فرد را در دست داشته باشند بهتر می توانندغبطه و مصلحت فرد را رعایت کنند و یا اگر از فرد مورد نظر که با او قرابت و نزدیکی بیشتری دارند، سود و منفعتی تحت عنوان ارث ببرند، عقل حکم می کند که وراث و افراد نزدیکتر به پاس درجه نزدیکی بیشتر و همچنین حب و علاقه میان وراث و مورث، ترکه به جا مانده و همچنین اموال مادی ایی که تداعی کننده یاد و خاطره مورث است را نزدیکانش به ارث ببرند و اینها دلایلی است که افراد نزدیکتر را واجد صلاحیت و سزاوارتر نسبت به دیگران می گرداند و معیار و مبنای قاعده ))الاقرب(( را تشکیل می دهد که در بیشتر حوزه های حقوق خانواده، مبنای قانونگذاری را تشکیل داده است.

الاقرب یمنع الابعد ، حضانت ، نفقه ، ترکه ، فقه امامیه