محمدمهدی فرجیها - دانشیار گروه حقوق جزا جرم شناسی دانشگاه تربیت مدرس
جمشید غلاملو - دانشجوی دکتری حقوق کیفری و جرم شناسی دانشگاه تربیت مدرس (نویسنده مسیول)

هدف نظام عدالت کیفری، مقابله با مجرمان از طریق مجازات است. با این وجود، در مواردی به جای مجرمان واقعی، افراد بی گناه محاکمه و محکوم می شوند. مساله پژوهش حاضر، بررسی سازوکارهای نظام عدالت کیفری در اصلاح این برآیند ناعادلانه و نادرست است . واقعیت این است که همواره محکومان بی گناهی وجود خواهند داشت که هیچگاه فرصت و امکان اثبات بی گناهی شان را بدست نخواهند آورد . به نظر می رسد تاکید نظام عدالت کیفری به اعتبار محکومیت های کیفری صادره، مانع مسیولیت پذیری این نظام در رسیدگی به ادعاهای بی گناهی پس از محکومیت شده است. کشورهای معدودی مانند آمریکا و انگلستان، نظام تخصصی را برای احراز و رسیدگی به ادعای گناهی محکومان پیش بینی کرده اند . علاوه بر آن، نقش نهادها و جنبش های مدنی در این ارتباط غیر قابل انکار است. اعاده دادرسی، یعنی برگزاری یک رسیدگی فوق العاده، ساز و کاری است که نظام حقوقی ایران همانند بسیاری از کشورهای دیگر در این زمینه پیش بینی کرده است. با این وجود، امکان استفاده از این ساز و کار با موانع قانونی شکلی مانند جهات محدود اعاده دادرسی و مرور زمان مواجه است و همه ادعاهای بی گناهی را در بر نمی گیرد. در نظام حقوقی ایران، حذف ناروای ساز و کار قانونی امکان اعلام اشتباه به وسیله قاضی صادر کننده رای و سایر مقامات قضایی در سال 1381 ، بر کاستی ها افزوده است.

محکومان بی گناه، خطاهای قضایی، اعاده دادرسی، طرح های احراز بی گناهی، مطالعه تطبیقی