بررسی تغییرات کمی و کیفی اسانس هفت توده مرزه سهندی Satureja sahendica Bornm. در شرایط زراعی

مرزه سهندی (.Bornm sahendica Satureja (یک گونه گیاهی انحصاری ایران است که در رویشگاههای طبیعی نواحی غرب و شمال غربی ایران پراکنش دارد. بهمنظور کشت و اهلی کردن و بررسی کمیت و کیفیت مواد موثره آن در حالت زراعی، آزمایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار طی سالهای 1388-99 به اجرا در آمد . ابتدا، بذر هفت توده از این گونه از رویشگاههای طبیعی استان آذربایجان شرقی و استان کردستان جمعآوری و در مزرعه تحقیقاتی موسسه جنگلها و مراتع کشور کشت شد. سپس سرشاخههای گلدار آنها، طی سه سال متوالی پس از کشت در مرحله گلدهی کامل به روش تقطیر با آب اسانس گیری شدند. اسانسها با استفاده از کروماتوگرافی گازی و گاز کروماتوگراف متصل به طیفسنج جرمی (MS-GS (و محاسبه شاخص بازداری تجزیه و شناسایی شدند. براساس نتایج، اختلاف معناداری بین تودههای مختلف از نظر بازده اسانس وجود داشت و تودههای با منشا کردستان از بازده اسانس بیشتری برخوردار بودند. بیشترین بازده اسانس نیز، بهجز برای یک توده با منشا کردستان، از گیاهان یکساله بهدست آمد. ترکیبهای عمده اسانس در تمامی تودههای ژنتیکی، تیمول، پاراسیمن و گاماترپینن بودند. بیشترین مقدار تیمول در سال دوم مشاهده شد و تقریبا تمام تودهها در سال دوم از کیفیت اسانس بهتری نسبت به سالهای اول و سوم ب رخوردار بودند. مقدار گاماترپینن در همه نمونههای اسانس در سال دوم نسبت به سال اول کاهش و دوباره در سال سوم افزایش یافت. مقدار پاراسیمن در سه سال مورد بررسی، روند یکسانی نشان نداد. بهطور کلی، گیاهان یکساله بازده اسانس بیشتر و گیاهان دوساله کیفیت اسانس بهتری داشتند.

Keywords:

اسانس , توده , تیمول , گاماترپینن , مرزه سهندی