مریم دیوسالار - دانشجوی دکترای زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران – ایران
زین العابدین طهماسبی سروستانی - دانشیار گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران - ایران
سیدعلی محمد مدرس ثانوی - استاد گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران – ایران
آیدین حمیدی - استادیار، موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال، کرج – ایران

به منظور بررسی واکنش دو رقم سویای تولید شده در دو منطقه کرج و مغان نسبت به تنش خشکی در مراحل مختلف رشد زایشی واثر تنش خشکی بر عملکرد و اجزای عملکرد، درصد روغن و پروتیین دانه، آزمایشی به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار، در دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس در سال 1393 اجرا شد. چهار تیمار تنش خشکی به صورت قطع کامل آبیاری در مراحل زایشی شامل: تنش خشکی در مرحله گلدهی، مرحله تشکیل غلاف و مرحله پر شدن دانه وشاهد (بدون قطع آبیاری)، اعمال شد و در کرت اصلی قرار گرفت. سایر تیمارها نیز شامل دو رقم سویا (&ویلیامز و &L17 ( و دو منشا تولید بذر (مغان و کرج) بودند که در کرت فرعی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر تنش خشکی بر تعداد غلاف، وزن هزاردانه، عملکرد دانه و همچنین درصد روغن و پروتیین دانه معنیدار بود. بیشترین عملکرد دانه (73/262 گرم بر مترمربع) در تیمار شاهد (عدم تنش) و کمترین عملکرد دانه (22/162 گرم بر مترمربع) هم در تیمار تنش در مرحله تشکیل غلاف مشاهده گردید. همچنین، اثر متقابل تنش خشکی و رقم و اثر متقابل تنش خشکی در منشا بذر بر عملکرد دانه معنی دار بود. کمترین درصد روغن (24/18 درصد) و بیشترین درصد پروتیین دانه (28/37 درصد) نیز در تنش خشکی در مرحله پر شدن دانه به دست آمد. باتوجه به نتایج حاصل، آبیاری در مرحله تشکیل غلاف جهت جلوگیری از کاهش عملکرد دانه سویا یک امر ضروری است.

پروتیین، روغن، رشد زایشی، غلاف، مرحله پر شدن دانه، وزن هزاردانه