محمد بهرامی
سیدابراهیم سجادی

با ظهور اسلام در جزیره العرب و گسترش سریع آن در سرزمینهای دور، تاریخنویسی نزد مسلمانان قوت و تنوع یافت. تاریخ جنگها، فرق، سرزمینها، ادیان، انبیا،خلفا و... از جمله محورهایی است که مورخان اسلامی بدان پرداخته اند و در باره هر یک، کتابهای مستقلی نوشته اند. از آن جا که اسباب نزول، نوعی تاریخ است، زیرا به زمینه ها و موجبات نزول آیه یا آیات می پردازد، همزمان با نگارش محورهای مختلف تاریخ و همزمان با نزول قرآن، مطرح گردید و سپس به صورت نوشته در آمد. البته با این ویژگی که اسباب نزول، در طول چند قرن به صورت غیر مستقل و در ضمن بحثهای تفسیری مطرح می گردید. در قرن سوم برای نخستین بار، علی بن مدینی ( 161 234 ه) اسباب نزول قرآن را به صورت مستقل تدوین کرد. پس از او واحدی در قرن پنجم و ابوالفرج بن الجوزی در قرن ششم ( 519 597 ه) و جعبری در قرن هفتم (640 732 ه) و ابوالفضل بن حجر عسقلانی در قرن هشتم (773 852 ه) و سیوطی در قرن نهم ( 849 911 ه) ، کتابهای مستقلی دراسباب نزول نگاشتند و پس از سیوطی، نگارش اسباب نزول تا قرن حاضر ادامه پیدا کرد.در میان کتابهای قرن حاضر، از اسباب النزول محمد باقر حجتی، اسباب النزول القرآنی غازی عنایه ،شان نزول بینات محمد باقر محق6ق و شان نزول آیات قرآن محلاتی شیرازی، می توان نام برد.