سیدعباس صالحی - استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

نظام های اخلاقی طبقه بندی های گوناگون از مفاهیم اخلاقی دارند. پرسش این جستارآن است که قرآن کریم چه طبقه بندی از مفاهیم اخلاقی را مطرح می کند در این نوشتار دو اصل بنیادین مطرح شده است که دیگر مفاهیم اخلاقی به آن بازگشت داده می شوند. نخست اصل عدالت است که بسامدی بس متکثر و متنوع در قرآن کریم دارد و از آن تفسیرهای گوناگون شده است. اما به نظر می رسد که عدالت در منطق دینی، به معنای آن است که آنچه بر خود نمی پسندی، بر دیگران هم مپسند و با این تفسیر، بسیاری از مفاهیم اخلاقی دیگر را می توان به عدالت بازگرداند اصل دوم بنیادین، اصل احسان است. این اصل مرجع مفاهیم اخلاقی چون عفو، انفاق، ایثار و ... است. در این تفسیر از منطق اخلاقی قرآنی، عدالت و احسان دو مرجع مفاهیم اخلاقی اند. هر چند عدالت کف رفتار اخلاقی را تعریف می کند و احسان، اوج آن را.

نظام اخلاقی/ مفاهیم اخلاقی/ عدالت/ انصاف/ احسان/ رحمت