عذرا شکراللهی - کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث
محمدرضا حاجی اسماعیلی - دانشیاردانشگاه اصفهان
داوود اسماعیلی - دانشجوی دکتری دانشگاه اصفهان

دانش مکی و مدنی آیات قرآن وظیفه تاریخ گذاری واحدهای نزول قرآن را عهده دار است. از زیرشاخه های این دانش، بحث و بررسی پیرامون شناخت آیات مکی داخل در سورههای مدنی و آیات مدنی داخل در سورههای مکی است که درعلوم قرآنی از آن به آیات مستثنا یاد میگردد. از جمله آیاتی که مفسران قرآن درباره مکی یا مدنی بودن آن اختلاف نظر دارند، آخرین آیه سوره مزمل است. از آنجا که این سوره در شمار سورههای مکی است که در آغاز بعثت نبوی نازل گردیده و درباره آخرین آیه آن در تفاسیر کهن و معاصر دیدگاه های گوناگونی ارایه شده است، این نوشتار دیدگاه موافقان و مخالفان را بررسی و تلاش نموده به دلایل مخالفان مکی بودن آن پاسخ دهد

آیات مستثنا/ تفسیر/ مزمل/ مکی/ مدنی