محمود شهابی - استادیار جامعه شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی

چارچوب نظری این مقاله از تلفیق چند نظریه رقیب یا بدیل شکل گرفته است. این نظریه ها عبارت اند از : نظریه ترس از آتش دوزخ از هیرشی و استارک، نظریه همبسته های شخصیتی جرایم یقه سفیدها از کالینز و اشمیت، نظریه جامعه شناختی فساد از جیمز ویلیام کلمن و بالاخره نظریه اقتصادی جرایم یقه سفیدها یا نظریه انتخاب عقلانی از کورنیش و کلارک . به منظور آزمون فرضیات مستخرج از این نظریه ها، یک نمونه معرف 120 نفری از زندانیان جرایم اقتصادی محبوس در زندان اوین انتخاب شدند و با توجه به ماهیت پژوهش که از نوع علی مقایسه ای یا نیمه آزمایشگاهی بود، یک گروه 120 نفری دیگر از فعالان اقتصادی و کار کنان دولت نیز به عنوان گروه همتا به پرسش نامه های پژوهش پاسخ دادند . نتایج تجزیه و تحلیل رگرسیون لجستیک 75 درصد از واریانس بین دو گروه مجرم و غیرمجرم را تبیین کرد . براساس این تجزیه و تحلیل، مجرمان اقتصادی مورد مطالعه باوجود برخورداری از درجهبالایی از دینداری و سابقه جامعه پذیری دینی دست به ارتکاب جرم زده اند . به علاوه مجرمان اقتصادی مورد بحث در تحلیل هزینه فایده جرم قبل یا در لحظه ارتکاب آن، احتمال کشف جرم و قطعیت و شدت مجازات را بسیار کم تر (در مقایسه با گروه غیرمجرم ) برآورد کرده بودند و بالاخره این که، درک آنان در لحظه ارتکاب جرم این بوده است که فرصت ارتکاب جرم در محل کار مهیا است و باید آن را مغتنم شمرد

جرایم اقتصادی، جامعه پذیری دینی، فرصت ارتکاب جرم ،احتمال کشف جرم