محمدسعید ذکایی - عضو هییت علمی دانشگاه علامه طباطبایی

ابزارهای متفاوت تحقیقی را نمی توان ابزارهایی خنثی تلقی کرد. هر تکنیک بر یک نظریه، یک انسان شناسی فلسفی و مفهومی از نظم اجتماعی استوار است. روشس تحقیقی انتخاب شده مشخص کننده ماهیت موضوع تحقیق انتخاب شده است. نظریه و روش جدایی ناپذیرند. رویکرد کیفی به تحقیقات اجتماعی محققی را ملزم به بررسی این مسیله می سازد که چگونه آنچه واقعیتی عینی و بیرونی در عالم به نظر میرسد، در حقیقت ساخته شده است و بر خلاف رویکرد اثباتی، ساختار عینی اجتماعی را مبنا و قالب استاندارد برای تفسیر اجتماعی تلقی نمی کند، بلکه این ساختار را شکل گرفته از کنش انسانی می داند. نظریه میدانی به منزله یکی از گونه های تحقیقی کیفی، به دنبال کشف نظریه از دل داده های میدانی است و اساس آن بر استقرای تحلیلی قرار دارد. عناصر اصلی نظریه میدانی را مفاهیم، مقولات و گزاره ها تشکیل می دهند. اساس روش شناختی نظریه میدانی نمونه گیری نظری و مقایسه مقولات است. شیوه نمونه گیری به کارگرفته شده این امکان را به محقق می دهد تا همزمان به جمع آوری، کدگذاری و تحلیل داده های خود بپردازد و انتخاب نمونه ها را با هدف رسیدن به اشباع نظری انجام دهد. ویژگی های فوق علاوه بر طلب کردن خودآگاهی و خود انتقادی محقق، انعطاف پذیری بیشتر این شیوه نسبت به ایده های جدید و نیز جریان تحقیقی را به دنبال دارد.

تحقیق کیفی؛ نظریه سازی؛ نظریه میدانی؛ نمونه گیری نظری