غلامرضا لطیفی - عضو هییت علمی دانشگاه علامه طباطبایی

در این مقاله سعی گردیده تفکر هرمنوتیکی هایدگر در شهرسازی مورد مطالعه قرار گیرد و با توجه به طرح مباحث فلسفی و شناختی که مطرح می گردد تا آن جا که امکان دارد به هدف نزدیک شویم. هرمنوتیک در لغت به معنای تاویل کتب مقدس است و فهم این کتب را در قالب پدیدار شناسی مورد بازبینی قرار می دهد. هرمنوتیک علم یا نظریه تاویل است. ریشه واژه هرمنوتیک واژه یونانی hermenevein است به معنای تاویل کردن، به زبان خود ترجمه کردن، و به معنای روشن و قابل فهم کردن و شرح دادن. در اساطیر یونان، هرمس پیام های اغلب رمزی خدایان را برای میرایان تاویل میکند. پس تعجب آور نیست که هرمنوتیک به عنوان یک روش، از تاویل متون مقدس می آغازد و با فقه اللغه نزدیکی زیادی دارد. مجادلات جنبش اصلاح طلبی بر سر این حکم کلیسای کاتولیک که تنها این کلیسا صلاحیت تاویل کتاب مقدس را دارد، با پا فشاری پروتستان ها بر خود بسندگی متن مقدس و عزم جزم آنها بر نشان دادن روشنی و وضوح بنیادین کتاب مقدس به نتیجه رسید. پیکره کلی نظریه و عمل حاصل از این مباحثات، هرمنوتیک را پی ریزی کرد. تنظیم تدریجی این موارد و تبدیل آن به یک روش شناسی برای تاویل متن، در اواخر سده نوزدهم شکل نظریه فلسفی عام تری به خود گرفت که اگر نه در همه سویه های کوشش ها و فرهنگ بشری، دست کم در بیشتر آنها بر اهمیت قاطع تاویل تاکید می کرد. هرمنوتیک به واسطه نیروی آثار اولیه مارتین هایدگر، صورت گسترده تر فلسفه عام فهم انسانی را به خود گرفت. به همین سبب در این مقاله سعی خواهد شد. با توجه به اهمیت موضوع و کاویدن در اعماق اندیشه هایدگر و با توجه به بضاعت علمی اندک نویسنده، تا آن جا که امکان دارد حق مطلب را ادا کرده باشیم. زیرا این بحث هم یک بحث فلسفی است و هم موضوعی است که در قالب تفکرات پسا مدرنی (pOSt modernism) تجلی می یابد. و از آن جا که نامبرده بحث های مختلفی نیز در باب ساختن و سکونت دارد، به نوعی در قالب اندیشه های شهرسازی به آن همت گماریم. هرچند خود هرمنوتیک دارای تاریخی قدیمی است و در مطالعه متون کهن می توان به آن پی برد - به ویژه در کشورهایی که ریشه های عرفانی حیات فطری وجود داشته است و در ایران نیز این نوع اندیشه را در تفکر عارفان بزرگ می توان یافت - لیکن به معنای جدید آن بخشی است که نوین است و به نوعی پهلو به پهلوی مدرنیسم و علمگرایی محصی می زنده و می خواهد نسبی بودن امور را مورد توجه و مطالعه قرار دهد.

هرمنوتیک؛ تاویل؛ هایدگر؛ شهرسازی؛ معنی و پدیدارشناسی