ابوالفضل عابدینی - استادیار تاریخ ایران اسلامی، دانشگاه تهران، تهران
مهدی قهرمانی - مربی گروه معارف اسلامی، دانشگاه لرستان، خرم آباد

مراکز علمی به جهت آن که زمینه رشد علم و تربیت دانشمندان را فراهم می آورند، همواره از جایگاه والایی برخوردار بوده اند و یکی از دستاوردهای مهم فرهنگ و تمدن محسوب می شوند. موضوع این پژوهش، مقایسه نظام های آموزشی و مراکز علمی آل بویه و سلجوقیان از منظر میزان اثربخشی و تساهل و تعصب مذهبی آنان است. در این تحقیق، ضمن بررسی مولفه های اساسی نظام آموزشی در این دو ساختار حکومتی، به واکاوی میزان اثرگذاری تساهل یا تعصب مذهبی این دو خاندان به شکل گیری و توسعه مراکز علمی و محصول نظام آموزشی در این دوره، پرداخته می شود. حاکمان آل بویه با سایر ادیان و مذاهب با تساهل برخورد می کردند، اما حاکمان سلجوقی رفتاری متعصبانه داشته و به تقویت مذهب شافعی و حنفی می پرداختند. این تنوع سیاست مذهبی بر مراکز علمی از قبیل مساجد، خانقاه ها، رصدخانه ها، کتابخانه ها، بیمارستان ها، دارالعلم ها و مدارس، همچنین بر نظام آموزشی این مراکز از قبیل متون آموزشی، گزینش استادان و شاگردان اثرگذار بوده است.

نظام آموزشی، مراکز علمی، آل بویه، سلجوقیان، تساهل و تعصب مذهبی