محمد سبحانی نیا - استادیار دانشگاه کاشان

یکی از مباحث مهم در حوزه انسان شناسی، کرامت انسان است. از آنجا که امروزه کرامت انسانی با مباحث حقوق بشر رابطه ای ناگسستنی یافته است، تحلیل و تبیین آن در چارچوب قرآن کریم امری ضروری است. تامل در آرای قرآن پژوهان و مفسران، نشان از آن دارد که در بحث کرامت انسان، اندیشه واحدی مشاهده نمی شود. برخی از قرآن پژوهان به جای کرامت ذاتی ، از کرامت اقتضایی دفاع کرده اند. بنا بر این دیدگاه، هرچند انسان بالقوه گوهری شریف است، اما انسان بما هو انسان کرامت ذاتی بالفعل ندارد، بلکه تنها انسان مومن است که کرامت ذاتی خود را به فعلیت رسانده است. آنان برای این نگرش، به دلایل متعددی تمسک جسته اند که مهم ترین آنها، آیاتی از قرآن مجید است که گمراه تر بودن بعضی از انسان ها نسبت به حیوانات را مطرح کرده است. این نوشتار می کوشد با روش توصیفی تحلیلی و به شیوه مطالعه کتابخانه ای، به واکاوی این دیدگاه که یک بحث درون دینی است، بپردازد و نشان دهد کرامت، یک امر ذاتی و غیر قابل انفکاک از انسان است.

انسان، کرامت، ذاتی، اکتسابی، ایمان، ارزش، اقتضایی