علی اله بداشتی - دانشیار دانشگاه قم
محمدرضا رضایی راد - کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی نورآباد دلفان، لرستان

آنچه نظرهای علامه طباطبایی (ره) را از خط مشی فلاسفه و حکمای دیگر در باب روح و بدن در قیامت متمایز می سازد، این است که او معاد جسمانی را برگرفته از تکامل و صعود بدن در اثر حرکت جوهری و رسیدن به مقام و مرتبه نفس می داند. او نظرهای فلسفه دیگر مبنی بر عود و نزول نفس و اتحاد با بدن دنیوی را رد می کند، چرا که به حکم عقل محال است موجودی که فعال و کمال یافته است، مجددا به مرتبه قوه و انفعال نزول یابد. از بحث های او این نتیجه حاصل می شود که بدن جسمانی پس از مفارقت و جدایی از نفس، برخلاف نظر دیگران، فانی نمی شود و در اثر حرکتی که ناشی از حرکت جوهری است، کمال و فعلیتی خاص با نفس پیدا می کند و این اتحاد نفس و بدن در آخرت را می توان نتیجه اتحاد یا حدوث جسمانی نفس با بدن دنیوی دانست که از مهم ترین مسایل در حکمت متعالیه است. از نظر علامه طباطبایی (ره)، انسان محشور در قیامت از یک سو عینیت و وحدت با انسان دنیوی دارد که آن به لحاظ نفس او است و از سویی، مثلیتی با انسان دنیوی دارد که آن بواسطه بدن اوست. بنابراین، از نظر او، عینیت بدن دنیوی و اخروی به نحوی باطل است. نتیجه معاد جسمانی می شود که در جهان آخرت، انسان با وجودی جسمانی از پاداش یا عذاب جسمانی برخوردار شود.

معاد جسمانی، عینیت شخصی،مثلیت بدنی، کمال بدنی، جایگاه نفوس