علی اصغر جعفری ولنی - استادیار دانشگاه شهید مطهری، تهران

علوم و ادراکات آدمی یا حقیقی هستند و اعتباری، ادراکات حقیقی از هستی خارجی حکایت می کنند که برآیند فعل و انفعالات حاصله میان ماده خارجی یا حواس هستند، اما ادراکات اعتباری (گرچه منشا هستی شناختی دارند،) از خارج حکایت نمی کنند، بلکه مقام آنها مقام جعل، آفرینش، قرارداد و فرض است. اعتبار با ظهور علم حضوری در ساحت علم حصولی معنا می یابد و وجود انسان به تمامیت می رسد. در واقع، ادراکات اعتباری یک سلسله افکار میانجی بین طبیعت انسانی و خواص و آثار تکوینی هستند. نظریه ادراکات اعتباری به عنوان ابتکار علامه طباطبایی (ره) بر ریالیسم تعاملی مبتنی است، چرا که دریافت ما در تعامل با واقعیت تصحیح می شود و تکامل می یابد. همچنین طرح ادراکات اعتباری نتیجه مواجهه علامه با مسیله تکثر است که براساس آن، تکثیر ادراکات انسانی توصیف می یابد و به تبع آن، ماهیت گزاره های اخلاقی تبیین می شود، بدین گونه که استدلال علامه برای اعتباری بودن حسن و قبح و نفوذ احساسات در اعتباریات، ناخودآگاه به نسبیت گرایی هنجاری منجر می شود، هرچند که مطهری با پذیرش نظریه اعتباریات سعی در ثابت نگه داشتن پایه های اخلاقی دارد. استاد مطهری معیار ادراکات اعتباری را وابسته به قوای فعاله انسان دانسته است که وی را برای رسیدن به کمالات خود برمی انگیزد تا بتوان در آنها نسبت ((باید))، ((وجوب )) یا ((ضرورت)) اعتباری را فرض کرد. همچنین عطف توجه به ادراکات اعتباری، راه گفت وگو و با دیگر اندیشه ها و فرهنگ ها را می گشاید، گر چه حهت گیری علامه طباطبایی (ره) و استاد مطهری در مواجهه با تکثر متفاوت است.

ادراکات حقیقی و اعتباری، مقولات اولی وثانی، اعتبارات قبل الاجتماع و بعدالاجتماع، مسیله تکثر، نسبیت گرایی اخلاقی