سید معصوم حسینی - استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم آمل
منیره السادات کامرانی - دانشجوی دکتری دانشگاه فردوسی مشهد پردیس واحد بین الملل

بخشی از صفات خداوند قرآن و حدیث از آن خبر داده است خردها از درک آن عاجزند مانند: ( ید، وجه، استوا بر عرش )، این صفات با صفات خبری نامند که نمی توان آن ها را در معنای ظاهری هم نمود. گروه طرف دار تشبیه و تجسیم در راستای ترویج و نشر اعتقادات خویش که ریشه در باورهای یهودی و نصاری داردف به جعل روایاتی در باب توحید پرداخته اند. بعد ها این تیمیه و محمد بن عبدالوهاب گسترش انتشار چنین باورهایی دامن زدن به هم اکنون نیز وهابیت از آبشخور چاپ و نشر کتب آنان توسط آل صعود مشروب می شود. این پژوهش قرار است به نقد و بررسی روایات توحیدی مرتبط با دو صفات خبری (مکان و نزول خدا) در صحیح بخاری بپردازد. در گام نخست با تحقیق در کتاب التوحید صحیح بخاری، پنج روایت که قایل به مکان و نزول خدا در هر شب به آسمان دنیا است استخراج و تبیین گردید. سپس با بهره گیری از معیارهای مشترک میان فریقین در نقل حدیث به ارزیابی مدلول احادیث پرداخته شد. با عرضه روایات مزبور در قرآن، سنت قطعی و براهین عقلی مشخص گردید خدایی که صحیح بخاری و روایات خود معرفی کرده است و تباین و تضاد کامل با خدایی است که در روایات کتاب توحید صدوق تصویر شده است. در حالی که همه احادیث صدوق با آیات و سنت قطعی مطابقت دارد. در برخی روایات به منظور رد نظریه تشبیه و تجسیم از براهین عقلی و منطقی استفاده شده است و در بعضی دیگر امام معصوم (ع) به طور صریح به محرف و جعلی بودن احادیث نزول خدا اشاره می نماید. حاصل آنکه روایات مورد پژوهش صحیح بخاری در رتبه روایات مجعول و مطروح قرار می گیرد.

صفات خبری، روایات، صحیح بخاری، مکان، نزول خدا، توحید صدوق