فرشید جعفری - پژوهشگر و کارشناس ارشد تاریخ ایران اسلامی، دانشگاه شهید چمران اهواز
احسان نوریان - کارشناس ارشد علوم سیاسی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم آباد
مریم تقی نیا - مدرس دانشگاه پیام نور ایلام، کارشناسی ارشد تاریخ ایران اسلامی

قهستان ایالتی در شرق ایران بود که تاریخ و جغرافیای آن با خراسان عجین شده است. ایالت قهستان گرچه در ساختارسیاسی و اداری بخشی از خراسان بزرگ بوده است، اما در منابع متعدد جغرافیایی، تاریخی و ادبی از آن تحت نام واحدجغرافیایی مستقل و متمایزی یاد شده است. قهستان به دلایلی از جمله موقعیت جغرافیایی و سیاسی و نزدیکی به مراکزعلمی این عصر از جمله نیشابور، بلخ و سایر نواحی خراسان از اهمیت قابل توجهی برخوردار بوده و تاثیر و تاثرات بوضوحمشهود است. اکثر مشاهیر قهستان به حکم مقتضیات عصر، در عرصهی علوم دینی (فقه، حدیث، قرایت، کلام، صرف ونحو و ...) فعال بودند که به نوعی علاوه بر دلبستگی، منبع درآمد نیز محسوب می شد. گرچه در عرصه ی شعر و شاعری،ادبیات، ریاضی، طب و ... نیز طرفدارانی از این خطه ظهور کردند که نه تنها در قهستان بلکه در خراسان و کل قلمرواسلامی به چهره هایی نام آشنا بدل شدند. در این بین صاحب منصبانی نیز بودند که از قهستان به مدارج بالایی چون وزارتو سایر پستهای دولتی دست یافتند که اغلب بیمیل به شاعری و ادبیات نبودند. شهرهای تون، زوزن، پشت و خواف ازکانون های عمدهی نخبهپروری در این ایالت بشمار می رفتند. این پژوهش در پی پاسخ دادن به این پرسش است که قهستانچه سهمی در پرورش نخبگان (سیاسی، نظامی، علمی و ادبی) در قرون نخستین اسلامی داشته است بنابراین هدف از اینپژوهش بررسی سهم قهستان؛ به عنوان یکی از تعیین کننده ترین مناطق ایران و جهان اسلام در پرورش مشاهیر در قروننخستین اسلامی میباشد که بدون شک میتواند به شفافیت بخشهایی غبار گرفته و تاریخ این سرزمین؛ کمکی هر چندکوچک نماید. پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانه ای نگاشته شده است. مبنای پژوهشمنابع اصیل و بنا بر اصل امانتداری است.

نخبگان، قهستان، خراسان، نیشابور، علم